Türkiye içerde ve disarida yasanan çesitli gelismelerle hareketli bir yili geride birakti. Ilk olarak Çin'de ortaya çikarak global bir sorun haline gelen Koranavirüs salgininin Türkiye’ye geldigi Mart ayi itibari ile dolar kurundaki artis, hiz kesmeden devam etti. Insan yasamini degistirdigi kadar Dünya ekonomisini de tesiri altina alan koronavirüs, ekonomik kaygilari beraberinde getirdi. Pandemi süreci boyunca yasanan kaygilar, alinan ekonomik tedbir ve destekler, TC Merkez Bankasi ve Hazine ve Maliye Bakanligindaki görev degisiklikleri, 2020 yilina damga vurarak ekonomiyi etkileyen baslica faktörler oldu.
Dolar rekor üstüne rekor kirdi!
2020 yilina 5,95 TL seviyesinde baslayan dolar kuru, yilin ikinci yarisinda 6,44-6,65 TL bandinda seyretti. Genel olarak yil boyunca dis iliskiler ve koronavirüs salgininin yol açtigi ekonomik kaygilar ile yukari yönlü ivmeyle seyreden dolar kuru, ABD’deki seçimlerin de etkisiyle 2020 yilinin en yüksek seviyesini 6 Kasim’da 8,57 TL seviyesinde görerek tarihi rekor kirdi. Ekonomi yönetiminin degismesi ve politika faizini yüzde 10,25’ten yüzde 15’e, yani fiili fonlama faizi düzeyine çekip, fonlamada sadelesmeye gitmesi ile birlikte dolar az da olsa asagi yönlü ivme göstererek 2020 yilini 7,43 seviyesinde kapatti. Türk lirasi dolar karsisinda yil boyunca yüzde 24 oraninda deger kaybetti.
MTM’nin medya raporuna göre dolar, yilbasindan itibaren toplam 1 milyon 660 bin 418 haberde yer aldi.
Euro kuru da dolarda oldugu gibi 2020 yilinda yukari yönlü ivmeyi seyretti. Yilin ilk islem gününe 6,67 TL seviyesinde baslayan Euro, yilin en yüksek seviyesi olan 10,17 TL’ye çikarak tüm zamanlarin en yüksek seviyesini gördü ve 2020 yilini 9,08 TL seviyelerinde kapatti.
2020 yilinin kazandirani altin oldu…
Yeni yilin ilk islem gününe 291,1 TL gram fiyati ile baslayan altin, 2020 yilinda en çok kazandiran yatirim araci oldu. Koronavirüs salgininin neden oldugu belirsizlikler, güvenli liman olarak bilinen altina talebi arttirdi. Yilin en yüksek seviyesi olan 527,00 TL’yi 6 Kasim tarihinde gören altin, bir önceki yil kapanisina göre yüzde 55,91 artarak yatirimcisinin yüzünü güldürdü. 2019 yilini 1.144,24 puandan tamamlayan BIST 100 endeksi 2020 sonunda 1.476,72 puana yükseldi. Endeksteki yillik artis 332,48 puan ve yüzde 29,06 olarak gerçeklesti. 2019 yilinda 291,20 liradan satilan 24 ayar külçe altinin gram satis fiyati, 2020 yilinin son islem gününde 454,00 TL’ye yükseldi. 2019 yilini 1.939,00 TL civarinda tamamlayan Cumhuriyet altininin satis fiyati ise bu senenin sonunda 3.011, TL oldu. Cumhuriyet altininin satis fiyatinda bu yil yüzde 55,29 artis kaydedildi. Rekor üstüne rekor kirarak TL karsisinda yüzde 56 oraninda deger kazanan altin, 2020 yili boyunca toplam 599 bin 818 haberde yer aldi.
Ekonomik Istikrar Kalkani devreye alindi
Koronavirüs salgininin ekonomide açtigi yaralari iyilestirebilmek amaciyla yeni “Ekonomik Istikrar Kalkani Paketi” devreye sokuldu. Tarihin en büyük kredi paketi olarak hazirlanan ekonomi paketi, isverenden esnafa, çalisandan emekliye kadar pek çok kesim için önemli maddeler içerdi. Konuttan otomobile, tatil ve sosyal harcamalari dahi kapsayan paket, vergi ödemeleri ile ilgili düzenlemeyi de içerdi.
Ekonomik istikrar kalkani paketi ile birlikte; 2 milyondan fazla mükellefin muhtasar, KDV ve prim ödemeleri 6 ay ertelendi. Böylece, yaklasik 53,6 milyar liralik tahsilat ertelenmis oldu. Nakit akisi bozulan firmalarin bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri asgari 3 ay ötelendi ve gerektiginde bunlara ilave finansman destegi saglandi. Iç havayolu tasimaciliginda 3 ay süreyle KDV oranini yüzde 18’den yüzde 1’e indirildi. Ihracattaki geçici yavaslama sürecinde kapasite kullanim oranlarinin korunmasi amaciyla ihracatçiya stok finansmani destegi verildi. Bu dönemde islerinin olumsuz etkilendigini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârlarin Halkbank’a olan kredi borçlarinin, Nisan, Mayis ve Haziran anapara ve faiz ödemeleri 3 ay süreyle ve faizsiz olarak ertelendi. Kisa Çalisma Ödenegi devreye alindi. Böylece faaliyetine ara veren isyerlerindeki isçilere geçici bir gelir destegi verirken, isverenlerin de maliyetini azaltmis oldu. En düsük emekli maasi 1.500 liraya yükseltildi. Her kesimi kapsayan ve birbirinden önemli maddeleri içeren Ekonomik Istikrar Kalkani Paketi, Medya Takip Merkezi’nin raporuna göre 2020 yili boyunca toplam 3 bin 89 haberde yer alirken, kisa çalisma ödeneginden ise toplam 194 bin 654 haberde bahsedildi.
2020 yili boyunca ekonomide öne çikan bazi konular söyle siralandi:
Türkiye'nin Otomobili'nin tasarimlari için tescil basvurulari yapildi.
7 Ocak’ta yürürlüge giren düzenleme ile Türkiye’de tanzim satis noktalarinda satilan patates ve kuru sogan gibi ürünlerin ihracatinda ön izin belgesi sarti getirildi.
Hazine ve Maliye Bakanligi, kurumsal yatirimcilara yönelik altin tahvili ve altina dayali kira sertifikasi ihraci gerçeklestirdi.
Hazine ve Maliye Bakani Berat Albayrak, 2 yillik gösterge tahvilin faizinde yüzde 9,96 ile Kasim 2016'dan bu yana ilk kez tek hanenin yakalandigini bildirdi.
Kovid-19 tedbirleri kapsaminda benzine yüzde 3 etanol karistirma zorunlulugu 3 ayligina askiya alindi.
Etil alkol, kolonya, dezenfektan, hidrojen peroksit ve medikal kumas ihracati kayda baglandi.
Yeni tip koronavirüs salgini kapsaminda alinan önlemleri içeren "Ekonomik Istikrar Kalkani Paketi” duyuruldu.
Tarim ve Orman Bekir Pakdemirli, tarimsal destek kapsaminda üreticilere toplam 1 milyar 572 milyon 500 bin lira ödeme yapilacagini duyurdu.
Ticaret Bakani Ruhsar Pekcan, market, manav ve pazarda ambalajsiz satilan yas sebze ve meyvelerin tüketicilerce seçilmeden, hijyenik kosullarda satisa sunulacagini duyurdu.
Hava yolu ile yolcu tasimaciligi hizmetlerinde yüzde 18 olarak uygulanan Katma Deger Vergisi (KDV) yüzde 1'e indirildi.
Karadeniz'deki yeni dogalgaz rezervi 320 milyar metreküp olarak açiklandi. Çalismalarin sonunda 4 bin 445 metre derinlikte 85 milyar metreküp daha ek rezerve ulasilarak rezerv 405 milyar olarak güncellendi.
Arz güvenligi için tibbi maske, solunum cihazi, etil alkol ithalatinda ilave gümrük vergisi kaldirildi.
Kovid-19'la mücadele sürecinde firmalara, isçi çikarmak ya da çalisanlarina ücretsiz izin vermek yerine Kisa Çalisma Ödenegine basvurmalari çagrisinda bulunuldu.
Kovid-19'la mücadele tedbirleri kapsaminda uygulanan kisa çalisma ödenegine 200 binden fazla firmanin, 2 milyondan fazla çalisan kapsaminda basvuruda bulundugunu ve bunlardan 700 bininin onaylandigini bildirdi.
Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) katilimci adina bireysel emeklilik hesabina ödenen katki paylari için devlet katkisi orani, yabanci para cinsinden yapilan ödemelerde yüzde 10 oldu.
Ekonomik Istikrar Kalkani kapsaminda atilan adimlarin toplam tutarinin 200 milyar liraya ulastigi bildirildi.
TOBB "Nefes Kredisi"ni yeniden devreye aldi.
Cep telefonu ithalatina, birim gümrük kiymeti adet basina 200 dolarin altinda olanlar için gözetim uygulamasi getirildi.
Sigara ve tütün ürünlerinde asgari maktu vergi tutari yüzde 17,18 artirildi.
Otobüs biletlerine tavan fiyat geldi.
Finansman bonolarinda stopaj orani yüzde 10'dan yüzde 15'e yükseltildi.
Fahis fiyat artisi ve stokçuluk uygulamalarina yönelik denetim ve incelemelerde bulunacak ve gerektiginde idari para cezasi kesebilecek olan “Haksiz Fiyat Degerlendirme Kurulu” olusturuldu.
Cumhurbaskani Karariyla, açik hava agaçlarinin gümrük vergisi orani yüzde 19,5'e, tabii mantarlarin gümrük vergisi orani da yüzde 15'e çikarildi.
Ithalatta 400'ün üzerinde esya için degisen oranlarda yüzde 10'a kadar ilave gümrük vergisi uygulandi.
Maske üretiminde girdi olarak kullanilan medikal kumaslara uygulanan ilave gümrük vergisi ekime kadar yüzde 20'den 0'a düsürüldü.
Türkiye'de üretimi bulunmayan 125 özel tanimli ürünün gümrük vergilerinin düsürülmesi kararlastirildi.
Bazi demir çelik ürünlerinde uygulanan ve geçici olarak artirilan gümrük vergilerinde süre uzatimina gidildi.
E-Tarim Portali kullanima açildi.
115 islenmis tarim ürünü için yüzde 4,3 ile yüzde 20 arasinda degisen oranlarda ilave gümrük vergisi getirildi.
Tasinmaz ticareti düzenlemesiyle yetki belgesi almadan emlakçilik yapilmayacagi kararlastirildi.
Mercimekteki yüzde 19,3 gümrük vergisi 1 Ocak 2021'e kadar yüzde 9'a düsürüldü,
Yaglik ayçiçegi tohumunda ise gümrük vergisi ve toplu konut fonu 1 Temmuz 2021'e kadar sifirlandi.
Garanti belgeleri ve servis fislerinde "elektronik" döneme geçildi.
TC Merkez Bankasi Baskani Murat Uysal görevinden alinarak, yerine Cumhurbaskanligi Strateji ve Bütçe Baskani Naci Agbal atandi.
Hazine ve Maliye Bakani Berat Albayrak'in görevden af talebinin kabul edildi, Hazine ve Maliye Bakanligina Cumhurbaskani Karari ile Lütfi Elvan atandi.
Borç yapilandirmasi ve istihdam tesvikine iliskin düzenlemeleri de içeren "Bazi Alacaklarin Yeniden Yapilandirilmasi ile Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun" Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge girdi. Düzenleme kapsaminda Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, KDV, MTV, ÖTV, tüm idari para cezalari, KYK borçlari, Hazine alacaklarini kapsayan vergi borçlari yapilandirildi.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun belirledigi 2021 yilinda geçerli olan asgari ücret brüt 3.577,50 TL, net 2.825,90 TL olarak açiklandi. Bekâr, evli, esi çalisan, 2 çocugu olan gibi, isçinin durumuna göre verilen AGI 2021'de yüzde 21,56 oraninda zamlandi.
