Saglik Bakanligi Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi ve Istanbul Üniversitesi Istanbul Tip Fakültesi Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastaliklari Anabilim Dali Ögretim Üyesi Prof. Dr. Serap Simsek Yavuz, koronavirüs salgininda tüm dünyanin endiseyle izledigi virüs mutasyonlarinin salgin hastaliklarda beklenen bir durum oldugunu vurgulayarak salginla mücadelede asil önemli olanin, uygulanacak tedbirleri bu degisimlere göre adapte etmek oldugunu söyledi. Maske kullaniminin çok daha önem kazandigini vurgulayan Prof. Dr. Yavuz, "Ingiliz varyanti dedigimiz varyant 1'in bulasma hizinin yüzde 40 ila 70 oraninda daha yüksek oldugunu biliyoruz. Türkiye'de de en fazla saptanan mutasyon bu. Ingiltere ile yakin iliskilerimiz, oradan buraya gelen giden sayisinin çok olmasi ve bu varyantin ilk olarak Eylül'de ilk olarak saptanmis olmasi nedeniyle su anda Türkiye'de de aslinda bu varyantin yayildigini kabul edebiliriz. Önlemlerimizi de buna göre almamiz gerekiyor artik. Su bir kere kesin, mevcut kisitlamalara, hiçbir sekilde azaltmadan devam etmek zorundayiz. Mevcut önlemlere ragmen eger bu varyant gerçekten baskin hale gelirse, bu önemler de yetersiz kalabilir. Zaten kaygi da buradan kaynaklaniyor" dedi.
"EVINDE AYRI ODA IMKANI OLMAYAN VAKALAR HASTANEDE TAKIP EDILEBILIR"
Mevcut olan önlemlere kuralina uygun sekilde yüzde yüz uymanin çok daha önem kazandigina isaret eden Prof. Dr. Yavuz, "Mesela maske kullanimina artik kesinlikle riayet etmemiz gerekiyor. Önceden yüzde 70 uyum varsa bile bunu yüzde 100'e çikarmamiz gerekiyor. Maskenin de dogru takilmasi lazim. Onun disinda gene filyasyon çalismalarinin hizli devam etmesi gerekli. Evde hasta biri varsa ve ayri odada izole edilme imkani da bulunmuyorsa su an hastanelerde yogunluk olmadigi için hastaneye yatirilmalari daha akilci olacaktir. Bu önlemlere ragmen artis devam ederse, Ingiltere'de böyle olmustu, o zaman ekstra baska önlemler de gündemimize gelebilir" diye konustu.
Istanbul'da kendisinin de toplu tasima kullandigini ve artik maske kullaniminin yayginlastigini gözledigini anlatan Prof. Dr. Yavuz, vaka sayisinda artis olmasi durumunda toplu tasimadaki kalabaliklarin ilk çözüm saglanmasi gereken problemlerden biri olacaginin altini çizdi. Prof. Dr. Yavuz, sözlerini söyle sürdürdü: "Istanbul'da toplu tasima da kullandigim için daha rahat gözlemleyebiliyorum, maske kullanimi çok iyi. Yüzde 98'lerde diyebilirim. Burnu açik vb yanlis kullanimlar çok nadir artik. Bunun devam etmesi gerekiyor. Ama toplu tasimadaki o kalabaligin azaltilmasi gerekiyor. Önümüzdeki günlerde vakalarda artis devam ederse, öncelikle Istanbul için toplu tasimada kalabaligin azaltilmasi mecburiyet olacak."
"ÖLÜM SAYILARINI DA ARTIRAN BIR VARYANT, YAKINDAN IZLEMEMIZ GEREKIYOR"
Bu varyant baskin hale geldiginde her 9-10 günde bir vaka sayilarinin katlanarak arttigini vurgulayan Prof. Dr. Yavuz, "Yani (bu varyantin görüldügü vakalar) yüzde 1'se, 10 günde yüzde 2 ve bu sekilde katlanarak gidiyor. Hesaplamalara göre Amerika'da Mart'in ortasinda bu varyantin baskin olacagi öngörülüyor. Bizde su an tam olarak hangi yüzdedeyiz henüz bilmiyoruz ama önümüzdeki 1-2 hafta içerisinde daha fazla analiz yapilmis olacak. Daha net bir rakama ulasacagiz. Böylece daha yakindan takip edebilecegiz. Bunun yapilabilmesi için hazirliklar tamamlaniyor. Varyant 1'in söyle bir tehlikesi var, evet bulasiciligi yüzde 40-70 daha fazla artirdigini biliyoruz ama daha da önemlisi Ingiltere'de yapilan analizlerde, aslinda mortalitede de (ölümlerde) yüzde 30'luk bir artistan söz ediliyor ki çok yüksek aslinda bu. O nedenle çok kontrollü bir sekilde, yakindan izlememiz gerekiyor süreci" seklinde konustu.
"KÖY OKULLARI AÇILABILIR"
Salgin hastaliklarla mücadelenin çok dinamik bir süreç oldugunu belirten Prof. Dr. Serap Simsek Yavuz, su ifadeleri kullandi: "Bir yildir çok dinamik bir süreçteyiz. Önümüzdeki yili da bu sekilde yakindan izleyerek, önlemleri alacak sekilde belirlemek lazim. Tarihte bu dönemler daha bile uzun sürmüstür. Biz çok erken dönemde, daha umutlu bir noktada oldugumuzu söyleyebiliriz. Ama acele edersek, bu umudumuz bosa çikabilir. Onun için bu yili hepimiz asiya ulasana kadar kontrollü bir sekilde hatta eskisinden çok daha fazla dikkatli olarak geçirmek durumdayiz. Okullarin açilmasi planlaniyordu Subat ortasi gibi. Ama bu varyant kaygisi nedeniyle ötelenmis oldu. Ama köy okullari açilabilir. Çünkü kontrolü daha kolay ve orada ciddi bir esitsizlik oldu, ulasamayanlar var egitime. O da tehlikeli bir sey. Kar zarar gözetilerek köy okullarinin açilmasi düsünebilir."
Türkiye'nin bu süreci Ingiltere kadar agir geçirmeyecegini düsünen Prof. Dr. Yavuz, bunu da önlemlerin devam ettirilmesi ve kontrollü gidise bagladigini söyleyerek "Toplumda da her ne kadar gerçekten ekonomik olarak desteklenmesi gereken kesimler olsa da bu önlemlerin kabul gördügünü de düsünüyorum. O nedenle Ingiltere'nin yasadigini yasayamayacagimizi düsünüyorum. Restoranlarin vs açilmasi tabii ki hükümet otoritelerinin verecegi karardir. Ama biz bilimsel olarak baktigimizda, su anda ülke olarak bence yaptigimiz en iyi sey, gruplasmalari engellemek oldu. Çok sayida insanin bir araya gelmesi hele ki su dönem çok da istedigimiz bir sey degil. Salgin hastalik için bir yil çok uzun bir süre degil. On yillar sürmüs tarihte. Asi çiktigi zaman da söylemistik, asinin bu yili kurtarmasi diye bir sey söz konusu degildi. Su anda varyantlar nedeniyle, ki onu da öngörüyorduk zaten, bu yili kurtaramayacagimizi söyleyebiliriz. Ama önümüzdeki yili kurtarmak için, asilama çalismalarini çok hizlandirmamiz gerekiyor" diye konustu.
Hem varyant 2'de (Güney Afrika) hem varyant 3'te (Brezilya) asidan kaçan bir mutasyon olduguna da dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, Oxford Üniversitesi'nin gelistirdigi Astra Zeneca'nin adenovirüs asisi ile Güney Afrika'daki asilamalarin durdurulmasiyla ilgili gelismeleri ise su sekilde yorumladi: "Asilar açisindan endise yaratan gelismeler bu iki varyantta. E-484 adi verilen bu mutasyon her iki varyantta da var. Bu da 'spike' dedigimiz, virüsün diken proteininde olan bir degisiklik. In vitro olarak (laboratuvar ortaminda) gösterilmisti ama bu kadar, yani yüzde 10 etkinlik de beklenmiyordu açikçasi. Ama asinin yarattigi antikor seviyeleri anlamli olacak gibi duruyor. Ister adenovirüs platformu olsun, ister mRNA platformu olsun, bu asilarin hepsinde aslinda hedeflenen, mikroorganizmanin diken proteini. Yani hepsinde ayni hedef. Ama bu asilarin olusturdugu antikor seviyelerinde farklar olabilir. Oradan bir sikinti dogabilir. Ama bunlar da biraz daha arastirmaya ihtiyaç olan alanlar. Yoksa virüs sadece adenovirüs asilarindan kaçiyor da digerinden kaçmiyor diyemeyiz. Sadece antikor seviyeleri fark edebilir. Bunlar da çalisiliyor zaten."
"ÖNEMLI OLAN SORU, ASILARIN NE KADAR SÜREDE BIR DEGISMESI GEREKECEK?"
Astra Zeneca asisinda ortaya çikan bu gelismenin, diger asilar açisindan da benzer sonuçlar yaratma riskinin varligina isaret ettigi için bütün asilarin degismesinin dahi söz konusu olabilecegini söyleyen Prof. Dr. Yavuz, sözlerini söyle noktaladi: "Zaten bunu gripte de yasiyoruz. Yilda bir degisiyor grip asilari. Buradaki kritik soru, önümüzdeki günlerde cevabini arayacagimiz soru, 'Ne kadar siklikla degistirmemiz gerekiyor?' 1 yil mi, 2 yil mi? Çünkü mesela Kovid hastaligini geçirenlerin su anda hastaligin engellenmesi, yüzde 90 olarak 6-8 ay civarinda. Asilarda da su anda bunu söyleyebiliyoruz. Asidan kaçan varyantlarin ise çok büyük bir yayginlik göstermedigini biliyoruz. Bununla iliskili olarak yapilmasi gereken de ne kadar sürede asi degistirmemiz gerekecek? O sorunun cevabini bilmiyoruz su anda. Asida hedeflenen sey, tüm asilarin çalismasini saglayan lokomatif, spike proteine karsi olusan antikorlar. Dolayisiyla oradaki proteinler degismisse, bütün platformlardaki antijenleriizi degistirmeniz gerekir." DHA
