Çocuklarda Büyüme Gelismeyle Ilgili Mitler

Çocuk Sagligi ve Hastaliklari uzmani Prof. Dr. Meltem Ugras, çocuk gelisiminde elbette deneyimlerin önemli oldugunu ancak her çocugun farkli oldugunu unutmamak gerektigini hatirlatti.  Tüm edinilen bilgilerle birlikte gelen yanlis bazi bilgilerin de olabildigini belirterek, çocuk gelisimiyle ilgili dogru zannedilen bilgileri anlatti…

“ÇOCUGUMUZUN BOYUNUN KISA OLMASI EBEVEYNLERIN HATASIDIR…”

Çocugun boyunu olusturan etkenlerin multifaktöriyel olarak tanimlanan çoklu faktörlerden olustugunu ve bu nedenle tek etkenin genetik olamayacagini belirten Prof. Dr. Meltem Ugras, “Burada genetik yatkinlik kadar çevresel faktörler dedigimiz beslenme, uyku, çocugun spor yapmasi da önemlidir.  Ayrica çocugun dogum haftasi, dogum agirligi ve ilk iki yastaki büyüme de çocugun gelisimini çok ciddi anlamda etkilemektedir” diye konustu. 

“BÜYÜME, GELISME BOZUKLUGU ÇOCUKLARIN ZEKASINI DA ETKILER.”

Bu bilginin bir anlamda dogru oldugunu söyleyen Yeditepe Üniversitesi Kozyatagi Hastanesi Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Uzmani Prof. Dr. Meltem Ugras konuya söyle bir açiklik getirdi:  “Büyüme dedigimiz zaman çocugun vücut agirligi ve boyundan bahsederken, gelisme dedigimizde çocugun motor fonksiyonlarinin, zekâ gelisiminin yasina göre davranislari degerlendirilir. Dolayisiyla büyüme ve gelismesi genelde bir arada kullanilir. Ancak büyüme kismen daha fiziksel bir seydir ve bu noktada küçük çocuklarda bas çevresi de boy ve kilo kadar önemli bir belirteçtir. Büyümeyi degerlendirirken çocugun vücut agirligina ve bas çevresine de bakiyoruz. Örnegin bas çevresinde normalden sapmalar yani fazla büyüklük veya fazla küçüklük olmasi çocukta zekâ geriligine neden olabilecek bir bulgu olabilir. Ayni sekilde çocugun motor fonksiyonlarini etkileyen bir hastalik da zekâ gelisimi ile birlikte bir gelisme geriligi neden olabilir. Yani çocukta hem zekâ geriligi hem de motor fonksiyonlarinda gerilik ile giden hastaliklar olabilir. Çocugun büyüme gelisme geriliginin yani sira çocugun farkli görüntüsü bazi sendromik hastaliklarin ipucu olabilir. Ki bunlarin bir kismi da zekâ geriligi ile birlikte gitmektedir. Dolayisiyla büyüme ve gelisme bozuklugu çocugun zekâsini direkt olarak etkilemese de zekâ gelisimi olan çocuklarda büyüme gelisme sorunlari bir arada gözlenebilmektedir.”

KIZLAR 18, ERKEKLER 21 YASINA KADAR BÜYÜR…

Bu bilgi için de bu kadar keskin sinirlar belirlemenin dogru olmayacagini anlatan Prof. Dr. Meltem Ugras, büyümedeki ivmelenmelerle ilgili sunlari anlatti: 

“Insanoglu hayati boyunca iki tane büyük büyüme atagi yasar. Bunlarin biri dogdugu zaman yaptigi ataktir. Çocuk bir yasinda çok ciddi bir büyüme atagi yapar ve dogum agirliginin üç katini ve dogum boyunun da yarisini ekleyerek bir yili tamamlar.  Buna yakin bir büyüme atagi ergenlerde görülür.  Ergenlik döneminde, kizlar ve erkekler yaklasik 20-25 cm uzar. Kiz çocuklari adet görmeye basladiktan sonraki iki yil içerisinde uzamaya devam eder. Tabi nihai boya gelmek için yine çevresel ve genetik faktörlerin de rolünü unutmamak gerekir. Büyüme yaklasik 18 yas dolayinda tamamlanir.”

“UZUN EBEVEYNLERIN HER ZAMAN UZUN ÇOCUKLARI OLUR, KISA EBEVEYNLERIN HER ZAMAN KISA ÇOCUKLARI OLUR.”

Çocuklarin nihai boyunu etkileyen faktörler arasinda, genetik,  çevresel sartlar, çocugun beslenmesi ve hatta anne karnindaki beslenmesi, anne karninda maruz kaldigi enfeksiyonlarin yer aldigini hatirlatan Prof. Dr. Meltem Ugras, bu nedenle çocugun nihai boyuna ulasmasinda ebeveynlerin tek basina etkili olmadigini söyledi. “Dolayisiyla genetik faktörler önemli olmakla birlikte her zaman için uzun boylu ebeveynlerin uzun boylu çocuklari olmayacagi gibi kisa boylu ebeveynlerin de kisa boylu çocuklari olmayacaktir” diye konustu. 

“SÜT BOY UZATIR…”

Bu bilginin de ebeveynler arasinda siklikla yanlis bilinen bir bilgi oldugunu söyleyen Prof. Dr. Meltem Ugras, konuyla ilgili su bilgileri verdi: “Boyu uzatan faktörler arasinda beslenme ve tabii ki proteinli gidalarin önemli katkisi vardir. En çok bilinen ve belki de kullanilan süttür. Ancak sütün özelligi protein olmasidir ve sadece süt agirlikli beslenerek boy uzamaz. Çocugun yasina uygun miktarda günlük düzenli protein alimi boy uzamasina yardimcidir.  Beslenmede dengeli beslenme çok önemlidir. Çocuklara yogun miktarda proteinli gidalar vermek dogru degildir, çünkü proteinler vücutta depolanmazlar; ihtiyacimiz olan kullanilir ve kalani da harcanmadan atilir. Dengeli beslenme ve egzersiz boy uzamasina katki saglayabilmektedir.  

“ÇOCUKTA BÜYÜME GELISMENIN GÖSTERGESI KILODUR.”

Kilolu çocugun saglikli büyüdügü ve gelistigi yargisinin da yaygin bir düsünce oldugunu söyleyen Prof. Dr. Meltem Ugras, bu bilginin de kismen dogru olmakla birlikte büyümede kilonun tek basina yeterli bir gösterge olmadigina isaret etti. Prof. Dr. Ugras, sunlari anlatti: 

Çocuk hasta takibinde veya çocuk polikliniginde ilk bakilan ölçümler çocugun boyu ve kilosudur. Ikisi bir arada ölçülür ve yasa göre persentil (yüzdelik) degerlerine bakilarak çocugun büyümesi ile ilgili karar verilir. Çocugun boyu kilodan daha önemlidir. Yine persentil degerlerine bakildiginda boy ve kilonun birbirine yakin olmasi veya uzun dönem takiplerde çocugun hep kendi boy ve kilosunun dengeli olmasi anlamlidir. Kilo persentili boy persentilinden daha fazla olan çocuklarda obezite gelismesi söz konusu olabilecegi için dikkatli davranip gerekli önlemlerin alinmasi gerekmektedir”

“ÇOCUK SAGLIKLIYSA DOKTORA GITMEYE GEREK YOKTUR.”

Bebeklerin dogduklari andan itibaren düzenli olarak doktora gitmeleri gerektigini söyleyen Prof. Dr. Meltem Ugras, saglikli çocuk izleminde de düzenli hekim kontrollerinin çok önemli oldugunu hatirlatti. “Çocuklar ilk bir yilda ayda bir olmak üzere oldukça sik hekim kontrolüne gider. Altinci aydan sonra herhangi bir hastalik durumu yoksa iki veya üç ayda bir takip uygun olacaktir. Bir yasindan sonra ise genelde 3-6 ayda bir takip edilir. Hiçbir hastaligi olmayan çocuklarin da Saglam Çocuk Polikliniginde büyüme ve gelismesinin takibi mutlaka gereklidir. Çünkü her yasta takip edilmesi gereken belli parametreler vardir. Öncelikle çocugun boyu ve kilosuna bakilir, nörolojik gelisimi göz önüne alinir ve yasina uygun gelisiminin saglanip saglanmadigi kontrol edilir.  

BEYIN DOGUMDA TAMAMEN GELISMISTIR

Beyin gelisimi ergenligin sonlarina dogru tamamlanmaktadir. Ilk yillarda gelisim oldukça hizlidir ancak ergenlik sonrasina kadar devam emektedir. Gelisim bireyin bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden (büyüme, olgunlasma ve ögrenmenin etkilesimiyle) ilerleyici yönde degismesidir. Beyin gelisimi anne karninda iken baslar, dogumdan sonra da beslenme, çevreden gelen uyaranlarin etkileriyle devam eder.  Bir çocuk, sinir sistemi,  kas ve iskelet sistemi yeterli olgunluga eristiginde agaca tirmanabilir. Bu arada her çocugun gelisim basamaklarini tamamladigi yaslar için kesin zaman (ay) söylenmemesinin nedeni, bunun kisiden kisiye belli zaman dilimlerinde olabilmesidir. Çocuklarin yürüme, konusma, idrar ve gayta tutma gibi belli basli fonksiyonlari yapabilmeleri kabaca belli aylarda olur. Örnegin 2 saglikli çocuk 10 ve 14 aylikken yürüyebilirler ve bu 2 çocuk da normaldir. Bu normal durumlarda görülen degiskenlik çocugun anne karnindaki faktörler, genetik özellikleri, sosyal çevresi, uyaranlar gibi çesitli faktörlerden etkilenmektedir. Motor gelisim ilk yillarda daha hizli ve baskin olurken, büyüdükçe mental, sosyal ve bilissel gelisim devam etmektedir.  Düzenli kontrollerde boy ve kilo yani sira her yas grubuna özgü gelisim hekimlerce degerlendirilmekte ve normal disi durumlarda gerekli bölümlere yönlendirilmektedir.