COVID-19 ASISI HAKKINDA BILMEMIZ GEREKENLER

COVID-19 asilarinin güvenli, etkili ve hayat kurtarici oldugunun kanitlandigini belirten DSÖ, tüm asilarda oldugu gibi, asilamanin tam olarak (%100) koruma saglamadigini belirtmekle birlikte asilamanin salginin seyri için önemini belirtiyor. Ayrica, asilar sayesinde insanlarin virüsü baskalarina bulastirmasini hangi oranda önleyebilecekleri bilinmemekle birlikte bulastirmayi kesinlikle azimsanmayacak oranda azalttigi kabul ediliyor. Bu nedenle, asi olmanin yani sira, salginla mücadele için diger önlemlerin alinmaya devam edilmesi öneriliyor.

Asilarin etkinligi nasil belirleniyor?

DSÖ tarafindan acil kullanim listesi için onaylanan tüm COVID-19 asilari, kalitelerini, güvenliklerini ve etkinliklerini test etmek için randomize klinik deneylerden geçmistir. Asilarin onaylanabilmesi için etkinlik oraninin %50 ve üzerinde olmasi gerekmektedir. Bu onaydan sonra, devam eden güvenlik ve etkinlik açisindan izlenmeye devam edilir. Bir asinin etkinligi, kontrollü bir klinik deney ile saptanir ve plasebo alan kaç kisinin ayni sonucu gelistirdigine kiyasla, asilanan kaç kisinin "ayni sonucu" (genellikle hastalik) gelistirdigine dayaniyor.

Çalisma tamamlandiktan sonra, deneklerin asi alip almadigina bagli olarak göreceli hastalanma riskini hesaplamak için her gruptaki hasta insan sayisi karsilastirilir. Böylece asinin etkinligi elde ediliyor. Baska bir deyisle, asinin hastalanma riskini ne kadar azalttiginin bir ölçüsü.  Bir asinin etkinligi yüksekse, asiyi alan gruptaki plasebo verilen gruptan çok daha az insanin hastalanmasi beklenir. Örnegin, etkinligi kanitlanmis %80'lik bir asi düsünelim. Bu, klinik deneydeki kisilerden asi alanlarin, plasebo alan gruba göre hastalik gelistirme riskinin %80 daha düsük oldugu anlamina geliyor. Dolayisiyla, asilanmis gruptaki hasta vakalarin sayisi ile plasebo grubu karsilastirilarak hesaplaniyor. Asinin %80'lik etkinligi, asilanan grubun %20'sinin hastalanacagi anlamina da gelmiyor.

Çift doz asilarda ilk doz kismi bir koruma sagliyor! 

Asilar güçlü koruma saglayabiliyor, ancak bu koruma için belirli bir zaman dilimine ihtiyaç var. Öncelikle tam bagisiklik olusturmak için gerekli tüm asi dozlari uygulanmis olmali. Iki doz asilar için, asilar ilk dozdan sonra sadece kismi koruma sagliyor ve ikinci doz bu korumayi arttiriyor. Tek dozluk bir asi için ise, asilandiktan birkaç hafta sonra COVID-19'a karsi maksimum bagisiklik olusmasi bekleniyor.

Asidan sonra da COVID-19’a karsi önlemlere dikkat!

Asilar çogu bireyin COVID-19'a yakalanmasini önleyebilir ancak herkes için bu durum geçerli olmayabilir. Önerilen tüm dozlari aldiktan ve bagisikligin olusmasi için birkaç hafta bekledikten sonra bile enfekte olunabilir.   Asilar tam (%100) koruma saglamaz, bu nedenle salgina karsi koruyucu tedbirlere dikkat edilmesi önem tasiyor. Asi yapildiktan sonra, sosyal mesafe, maske takma, odalarin iyi havalandirilmasi, kalabaliklardan kaçinma, el temizligi gibi basit önlemleri almaya devam etmek gerekiyor. Asili bireyler COVID-19 ile enfekte olsa da daha hafif semptomlar ile hastaligi geçirmeleri beklenir. Genel olarak asi olan birinin hastaligi ciddi boyutlarda geçirmesi veya ölmesi ihtimali ise oldukça düsüktür.  

Hastaneye yatis ve hastaligin ciddi seyrini önleyebiliyor!

Vakalar arttiginda ve bulasma hiz kazandiginda, daha kolay yayilabilen veya daha ciddi hastaliklara neden olabilen yeni tehlikeli ve daha bulasici varyantlarin ortaya çikmasi daha olasidir. Simdiye kadar var olan bilgilere dayanarak asilarin özellikle hastaligin ciddi seyri, hastaneye yatis ve COVID-19’a bagli ölümlerin önlenmesinde mevcut varyantlara karsi etkili oldugu söylenebilir. Asilar, neden olduklari genis bagisiklik tepkisi nedeniyle varyantlara karsi etkili olmaya devam ediyor, bu da virüs degisikliklerinin veya mutasyonlarinin asilari tamamen etkisiz hale getirmesinin olasi olmadigi anlamina geliyor. DSÖ, yeni varyantlara karsi korunmanin en iyi yollarindan birinin halk sagligi önlemlerini uygulamaya devam etmek ve asilanmak oldugunu da vurguluyor.