Bugün, 16 Ekim 2025 Perşembe
Tüm ülkelerde oldugu gibi Türkiye’de de emekli olunca alacagimiz aylik çalisirken kazandigimiz maasla ayni olmuyor. Yani emekli oldugumuzda hak ettigimiz aylik azaliyor. Ancak emekli ayliginin daha da azalmasini engellemek mümkün. Bu detaylara girmeden önce emekli ayligi nasil hesaplaniyor ona bakalim.
Emekli ayliklarinin hesaplanmasi yönteminde de memur, kendi hesabina çalisan ve isçi ayrimi söz konusu. Bunun yani sira çesitli dönemlerde yapilan sosyal güvenlik reformlari ile sadece emekli olma yasi degil emekli ayligi hesaplama yöntemleri de degistigi için birkaç farkli hesap dönemi var. Bu dönemler 2000 yili öncesi dönem, Ocak 2000 ile Ekim 2008 arasi dönem ve Ekim 2008 sonrasi dönem olarak üçe ayrilmakta.
2000 yilindan itibaren çok temel olarak emekli ayliklarinin hesaplanmasindaki formül su sekilde: Emekli ayligi: Aylik baglama orani X Ortalama aylik kazanç. Ortalama aylik kazanç, kisinin her yila ait prime esas kazançlarinin, kazancin ait oldugu yildan emekli ayligi talep edilen tarihe kadar güncelleme katsayisi ile güncellenmesiyle bulunuyor. Bu sekilde bulunan ortalama aylik kazanç aylik baglama orani ile çarpiliyor ve ortaya emekli ayligi çikiyor. Ocak 2000 ile Ekim 2008 arasi dönem için güncelleme katsayisinda büyüme hizinin tamami dikkate alinmakta iken Ekim 2008 sonrasi dönemde büyüme hizinin sadece yüzde 30’u güncelleme katsayisinda dikkate aliniyor. 2000 yilindan önceki çalismalar için ise emekli aylik formülü su sekilde: Memur maas katsayisi X Gösterge X Aylik Baglama Orani
Düsükten prim ödeyenler açisindan gerek 1 Ocak 2000 tarihi öncesindeki aylik baglama oraninin yüksek belirlenmesi gerekse alt sinir aylik uygulamasinin bulunmasi nedeniyle Ekim 2008 dönemi öncesine ait çalismalarin emekli ayligina etkisi yüksek oluyor. 2000 öncesi çalismasi çok olan kisinin az olana göre emekli ayligi yüksek oluyor. 2000 sonrasi dönemde ortalama aylik kazancin hesaplanmasinda güncelleme katsayisi ve TÜFE ile gayri safi yurt içi hâsila gelisme hizinin tamami dikkate alinmakla birlikte bu dönemin aylik baglama orani 2000 öncesine göre daha düsük belirlendigi için aylik miktari da düsük oluyor.
Ancak 1 Ekim 2008 sonrasinda aylik baglama orani eski dönemlere göre daha da düsürüldü. Ortalama aylik kazanç hesaplanirken gayri safi yurt içi hâsila gelisme hizinin tamami degil yüzde 30’u dikkate alindigi için en düsük emekli ayliklari bu dönemde ortaya çikiyor. Bunda Ekim 2008 sonrasi çalismalar için eski alt sinir ayliginin uygulanmamasinin ciddi payi var. Ekim 2008 sonrasi çalismalarin emekli ayligina etkisi daha az hatta düsükten prim ödeyenler için negatif oluyor. Diger dönemlerdeki çalismalari daha fazla olan kisilerin bir an önce emekli olmalari onlara daha yüksek bir emekli ayliginin baglanmasini saglayabiliyor.
Memurlar emekli ayliklari en rahat hesaplanan grup. Memurun emekli ayligini memurun derecesi, kademesi, hizmet süresi ve ek göstergesi belirliyor. Memurlarin emekli ayligini en çok etkileyen husus ise ek gösterge. Bu da memurun görevine ve unvanina göre belirleniyor. Ekim 2008’den önce göreve baslayan memurlarin emekli ayligi hesaplamasinda gösterge ve katsayi sistemi esas aliniyor. Bu hesaplamaya göre 25 yil hizmet vermis memurun aylik baglama orani yüzde 75. Yani ortalama aylik kazancin yüzde 75’i emekli ayligi olarak baglaniyor. Ekim 2008 sonrasi ilk kez sigortali olan memurlar 25 yil çalismalari karsiligi ancak ortalama aylik kazançlarinin yüzde 50’sini yani yarisini emekli ayligi olarak alabiliyorlar. Dolayisiyla bu durum, eski memurlarin emekli ayliklari ile yeni memurlarin emekli ayliklari arasinda ortalama yüzde 30’luk bir fark dogmasina neden oluyor.
Bag- Kur’lularin emekli ayliklarinin hesaplanmasinda ayni SSK’lilar gibi üç dönem çalismalari ve bu çalismalarin karsiliginda belirlenen aylik baglama orani söz konusu. Bu çerçevede Bag-Kur’lular da 2000 öncesi dönemde yüksek gelir düzeyi üzerinden yani yüksek basamaktan prim ödemisler ise emekli maaslari daha yüksek oluyor. 1 Ekim 2008 sonrasinda ise Bag-Kur’lularin da emekli ayliklari ne yazik ki daha düsük hesaplaniyor. Bu nedenle emekli ayliginin yüksek olmasini isteyen Bag-Kur sigortalilarinin prime esas kazançlarini yükseltmeleri, yüksekten prim ödemeleri menfaatlerine olacak.
SSK’lilarin emekli ayligi hesaplamasinda ise üç ayri dönem ve üç ayri hesap var. 2000 yilindan önceki çalismalar için gösterge sistemi esas aliniyor ve bu dönemde aylik baglama orani yüksek. Bu dönem içerisinde ne kadar çok prim ödenmis ise emekli ayligi o kadar yüksek oluyor. Ikinci dönem 2000 sonrasi ile 2008 Ekim ayi öncesi dönem. Bu dönemde aylik hesabinda gösterge sistemi yerine TÜFE ve gelisme hizinin birlikte dikkate alindigi güncelleme katsayisi sistemi uygulaniyor. Bu tarihler arasinda aylik baglama orani düsük oldugu için ödenen primlerin etkisi biraz daha az.
Üçüncü dönem 1 Ekim 2008 sonrasi dönem. Bu dönemde en düsük aylik baglama orani ortaya çikiyor. Çünkü bu dönemdeki hesaplamalarda güncelleme katsayisi hesaplanirken gayri safi yurt içi hâsila gelisme hizinin yüzde 30’u dikkate aliniyor. Dolayisiyla üç dönem içerisinde en düsük aylik baglama orani bu dönemde olusuyor. Eski SSK’lilarin simdiki adiyla 4/a’lilarin emekli ayliklari da bu sekilde üç dönemdeki aylik baglama oranlari ve ortalama aylik kazançlari üzerinden hesaplaniyor. Ancak aylik baglama orani hesaplanmasindaki farklilik dolayisiyla düsükten prim ödeyenler açisindan 2000 öncesi dönemlerdeki çalismalarin karsiligi en yüksek, 2000 sonrasi ile Ekim 2008 öncesi dönemdeki çalismalarin karsiligi daha düsük ve Eylül 2008 sonrasi çalismalarin karsiligi en düsük aylik baglama orani üzerinden hesaplaniyor ve emekli ayligini etkiliyor.
Belirtmek lazim, yüksekten prim ödeyenler açisindan da 2000 ile 2008 dönemleri arasi en avantajli dönem, 2008 sonrasi dönem de 2000 öncesi döneme göre daha fazla emekli ayligi ödenmesini sagliyor. Bunun en büyük nedeni 2000 yilindan önce yüksekten prim ödeyenlere düsükten prim ödeyenlere nispeten düsük maas baglanmasi. Sosyal güvenlik reformu ile getirilen degisiklikler daha çok sistemin ekonomik dengesini gözettigi için emekli ayliklari eskiye nazaran düsük olacak. Bu nedenle emeklilikte gelir destegi sunacak bireysel emeklilik gibi sistemlerin tercih edilmesinde fayda var. Bu sekilde emeklilikteki maas düsmesi ile mücadele etmek için ek bir gelir yaratilmis olacaktir.
Aylik baglama orani bakimindan üç dönemin söz konusu oldugunu ifade etmistik. Birinci dönem 31.12.1999 öncesi dönem; bu dönemde aylik baglama orani göstergeden aylik hesaplanacaklar için 25 yil sigortalilik süresi üzerinden ele alinirsa yüzde 76 olarak belirlenmisti. Bu dönemde 3600 gün üzerinden emekli olanlarin da aylik baglama orani yüzde 70’idi. Ikinci dönem 1.1.2000 ve 30.09.2008 arasi dönem; Bu dönemde aylik baglama orani 25 yillik sigortalilar için yüzde 65’e geriledi. Üçüncü dönem 1.10.2008 sonrasi dönem; 5510 sayili Sosyal Sigortalar Yasasiyla 25 yil sigortasi olanlarin aylik baglama orani yüzde 50’ye düsürüldü.
Emekli ayligini düsürmeyecek aksine yükseltecek en basit çözüm prime esas kazanç tutarinin yüksek gösterilmesi. Yani SGK’ya yüksek ücret seviyesinden prim yatirmak. Dolayisiyla çalisanlarin sik sik kendi adlarina SGK’ya yatirilan primleri takip etmeleri gerekiyor. Isverenlerinin gerçek ücretleri üzerinden prim yatirip yatirmadigini kontrol etmek sigortali açisindan çok önemli. Aksi takdirde emeklilik vakti geldiginde hayal kirikliklari yasanabilir.
Emekli ayligini yükseltecek bir diger yöntem ise Ocak 2000 dönemi öncesi askerlik, dogum ve yurt disi borçlanmalari. Bu dönem için borçlanma yapilirsa, bir de tavandan yani en yüksekten ödeyerek borçlanilirsa emekli ayligini yükseltmek mümkün. Askerlik borçlanmasinin emekli ayligina etkisi, prim ödeme gün sayisi, askerlik yapilan dönem ve göstergeye bagli olarak degisiyor.
22.2 ° / 11.9 °
22.8 ° / 13.1 °
24.4 ° / 14.7 °
