Simdilerde hastalik denilince akla ilk Covid-19 geliyor ama hayatimizda varligini sürdüren baska hastaliklar da var. Bunlarin basinda da kanser geliyor. Dünyada her yil 10 milyondan fazla insan kanserden ölüyor. Bu sayi, HIV/AIDS, sitma ve tüberküloz hastaliklarindan kaynaklanan ölümlerin toplamindan fazla… Kanserle ilgili yeterli önlemler alinmaz ve tedaviler gelismezse, 2030 yilina kadar kanser ölümlerinin yilda 13 milyona çikacagi tahmin ediliyor. Bu nedenle kanserle mücadelede, bireysel ve toplumsal farkindaligin artmasi çok önemli. 4 Subat 2021 Dünya Kanser Günü de kansere karsi farkindaligin artmasi için yeni bir firsat sunuyor. Bu yil ‘Kararliyim ve Yapacagim’ temasi etrafinda gerçeklestirilecek Dünya Kanser Günü’nde, Uluslararasi Kanser Kontrol Örgütü (UICC) ve ortak kuruluslar kanseri önleme konusunda toplumsal bilincin arttirilmasi açisindan birçok büyük ya da küçük kampanyalar yürütüyor.
Hedef, kansersiz bir gelecek!
4 Subat Dünya Kanser Günü nedeniyle açiklama yapan Beykoz Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Gülten Kaptan, Dünya Kanser Günü’nün küresel bir olay oldugunu ve bu günde mümkün oldugunca dünya nüfusunun çoguna ulasmanin hedeflendigini söylüyor. Kanserin dünya çapinda önemli bir halk sagligi sorunu oldugunu vurgulayan Kaptan, “Burada en büyük hedef; kansersiz bir gelecek yaratmak, saglikli toplum ve dünyada yasayabilmek, bunu da gelecek nesillere miras birakmaktir. Harekete geçilmezse uzmanlar, 2030 yilina kadar kanser ölümlerinin yilda 13 milyona çikacagini tahmin ediyor. Harekete geçildiginde ise kanser vakalarinin üçte birinden fazlasinin önlenebilecegi; erken tespit edilmesi ve uygun sekilde tedavi edilmesi durumunda ise diger üçte birlik kismin iyilesecegi tahmin ediliyor” diyor.
Dünyada kanser ölümlerinin yarisindan fazlasi, yaklasik yüzde 65’i, az gelismis ülkelerde gerçeklesiyor. Kansere bagli ölümlerin, hizmet, egitim ve tedavi kosullarinin az gelismis bölgelere götürülememesinden kaynaklandigini söyleyen Profesör Kaptan, “Kanseri önleme, teshis, tedavi ve bakima esit erisim, hayat kurtarabilir. Ayrica kamusal ve politik okuryazarligi artirip, kanserle ilgili yanlis anlamalari ortadan kaldirarak davranislari ve tutumlari degistirebiliriz” diye konusuyor.
“Sosyal medya etkin kullanilmali”
Günümüzde kanserle mücadelede sosyal medyanin da etkin kullanilmasi gerektigini düsünen Kaptan, su önerilerde bulunuyor: “Bireylerin ve toplumun kanser farkindaliginin artirilmasinda sosyal medya etkin kullanilmali ve öz yönetimi destekler nitelikte olmali. Sosyal medya araçlari, kanserin önlenmesi ve yönetimi için müdahalelerin yapilmasinda etkili olma potansiyeline sahip. Kanser tedavisinde sosyal medya kullanimi; hastalar, bakim verenler ve klinisyenler arasinda daha iyi iletisim, destek ve hasta bakiminin kolaylastirilmasina da yardimci rol oynayabilir. Sosyal medyada; bireylerin bakis açilarini, içerikleri, iç görüleri, deneyimleri, fikirleri paylasmalari için platformlarin artirilmasi gerekiyor.”
“Degistirilebilir risk faktörlerinden kaçin”
Prof. Dr. Gülten Kaptan’a göre, kanserin üçte birinden fazlasi; tütün, obezite, fiziksel hareketsizlik, enfeksiyonlar, alkol, çevre kirliligi, mesleki karsinojenler ve radyasyon gibi risk faktörlerine maruz kalinmasi azaltilarak önlenebilir. Kansere neden olan yas, genetik etken ve bagisiklik sistemi gibi bazi faktörleri degistirmenin mümkün olmadigini vurgulayan Kaptan, degistirilebilir risk faktörleri üzerinde durulmasi gerektigini söylüyor. Kaptan, kanserle mücadele etmek için sunlari öneriyor: “Bazi kanserlerin önlenmesi, sirasiyla karaciger kanseri ve rahim agzi kanserine karsi korunmaya yardimci olan Hepatit B Virüsüne (HBV) ve Insan Papilloma Virüsüne (HPV) karsi asilama yoluyla da etkili olabilir. Çevre kirliligi, mesleki kanserojen maddeler ve radyasyon gibi diger kanserojen maddelere maruziyetin azaltilmasi, kanserin önlenmesine yardimci olabilir.
Alkolden uzak durun: Her tür alkollü içkinin bir dizi kanserin nedeni olduguna dair kanitlar günümüzde her zamankinden daha güçlü. Alkol; bagirsak, meme, agiz, ve agiz ve bogaz, yemek borusu, karaciger ve mide dahil olmak üzere alti tür kanser riskini artirmakta.
Düzenli beslenenin: Asiri kilolu veya obez olmak, özellikle yetiskinlerde daha fazla kilo alimi, daha büyük kanser riskleri ile iliskilendiriliyor. Uzmanlar; özellikle islenmis etler, tuzlu yiyecekler, meyve ve sebzeler bakimindan zengin diyetler ve besin aliminin, kolon rektum, nazofarenks ve mide gibi kanser riskleri üzerinde etkili oldugunu öne sürüyorlar.
Fiziksel aktiviteye zaman ayirin: Düzenli fiziksel aktivite sadece asiri vücut yagini ve bununla iliskili kanser risklerini azaltmaya yardimci olmakla kalmaz; kolon, meme gibi kanser gelisme risklerini azaltmaya da yardimci olabilir.
Sigara kullanmayin: Tütün dumani en az 80 farkli kansere neden olan madde (kanserojen maddeler) içeriyor. Kanser riskini artiran tütün ürünlerinden uzak durulmasi gerekiyor.
Isyeri tehlikelerine dikkat edin: Bazi insanlar yaptiklari is nedeniyle kansere neden olan bir maddeye maruz kalabilirler. Örnegin, kimyasal boya endüstrisindeki isçilerin normalden daha yüksek bir mesane kanseri insidansina sahip oldugu saptandi. Izolasyon alaninda kullanilan ‘asbest’ maddesinin kansere neden oldugu belirlendi.
Enfeksiyon ajanlarindaki risklerden kaçin: Enfeksiyon yapici ajanlar olan bakteri, virüs ve parazitler insanlarda kansere neden olabilmektedir. Dünya genelinde enfeksiyon ajanlarina bagli kanser vakalari ise yüzde 15-20 arasindadir. Bulasici ajanlarin, yilda yaklasik 2.2 milyon kanser ölümünden sorumlu oldugu da belirtilmektedir.
Pek çok kanser türünde hastaligin bulundugu yere göre semptomlari farkli olsa da kanserlerin genel olarak bazi önemli belirtileri vardir. Prof. Dr. Gülten Kaptan kanser belirtileri ile ilgili su uyarilarda bulunuyor:
* Vücut organlarinda görülen olagandisi sisliklere dikkat edin.
* Öksürük, nefes darligi veya yutma güçlügü gibi belirtilerin farkinda olun.
* Bagirsak aliskanligindaki degisikliklerin (kabizlik, ishal) ve diskida kan görülmesinin riskli bir durum oldugunu hatirlayin.
* Vajinada, idrarda veya öksürürken bulunan kan gibi beklenmeyen kanamalari önemseyin.
* Açiklanamayan kilo kaybi risk içerir. Kisa bir süre içinde (birkaç ay) büyük miktarda açiklanamayan ve kasitsiz kilo ve istah kaybini dikkate alin. Uzun süre yemek yemedigi halde kisinin kendini az aç hissetmesi önemli belirtiler arasindadir.
* Asiri yorgunluk ve siddetli enerji eksikligi görülebilir. Yorgunluk kansere bagliysa, bireylerin normalde baska semptomlari da olabilecegini unutmayin.
* Açiklanamayan, devam eden ya da ara ara gelip giden agrilari önemseyin.
* Ciltte yeni ben olusumunu veya var olan benlerde boyut, sekil veya renk degisikliklerini küçümsemeyin. Benlerde kabuklu veya kanamali bir durum olustugunda doktora basvurun.
* Idrar yapma ile ilgili komplikasyonlari da önemseyin. Daha sik idrara çikma ihtiyaci veya ihtiyaç duyuldugunda gidememe veya idrar yaparken agri hissetmek tehlike habercisidir.
* Memedeki olagandisi boyut, sekil veya his, cilt degisiklikleri ve agrilar, kanser habercisi olabilir.
* Iyilesmeyen bir yara veya ülser (nokta, yara veya agiz ülseri dahil) kansere neden olabilir.
* Kalici, agrili mide eksimesi veya hazimsizlik belirtiler arasinda yer alir. Bu belirtileri göz ardi etmeyin.
* Yogunlasan gece terlemelerine dikkat edin.
