Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tip Merkezi Uzman Klinik Psikolog Duygu Barlas, sik gündeme gelen sorunlardan biri olan çocuk istismari ile ilgili önemli bilgiler ve ailelere tavsiyeler paylasti.
3-4 yasindan itibaren cinsellikle ilgili sorulari basliyor
Yaklasik 3-4 yasinda kiz ve erkek çocuklarinin cinsiyet fark etmeksizin cinsellikle ilgili sorular sormaya basladiklarini söyleyen Klinik Psikolog Duygu Barlas, “Genel olarak kültürümüze baktigimizda cinsellik konusunda konusmanin zor oldugunu biliyoruz. Anne ve babalar her ne kadar modern dünyada yetismis olsalar da kendi annelerinden, babalarindan getirmis olduklari ögretilerden dolayi çocuklariyla cinsellik konusunda konusmakta zorlanabilirler” ifadelerini kullandi.
Çocukla cinsellik açikça konusulmali
Barlas, ‘Her seyden önce çocukla cinselligin çok açik bir sekilde konusulmasi gerekiyor’ diyerek sözlerine söyle devam etti:
“Cinsel istismari önleyen seylerden bir tanesi aslinda budur. Eger çocukla anne baba olarak kiz ya da erkek çocuk fark etmez, cinsellik rahat bir sekilde konusulabilirse, çocugun cinsellikle ilgili sorulari cevaplanabilirse çocuk bu konuda utanilacak bir sey olmadigini kavrar ve annesiyle babasiyla her seyi açik bir sekilde paylasma güdüsünü kendisinde bulur. Bununla ilgili çesitli kitaplar var. Eger anneler babalar kendini cinsellik konusunda konusmaya hazir veya rahat hissetmiyorlarsa bunlarla ilgili çok çesitli kitaplar var. Öncesinde anneler babalar bu kitaplari okuyorlar ve çocuklarina bu konuda nasil yaklasmalari gerektigini ögrenmis oluyorlar. Ilk önce cinselligi 3-4 yas itibariyle, çocuklar soru sormaya basladikça rahat bir sekilde konusuluyor olmasi gerekiyor. Çesitli cinsel egitimlerin verilmesi gerekiyor.”
Çocuga ‘Hayir’ demeyi ögretmek gerekiyor
Ilk adimda çocuk ile cinsellik hakkinda açikça konusmayi gerçeklestirdikten sonra çocuga hangi bölgelerinin özel oldugunun ögretilecegi ikinci adima geçilmesi gerektigini belirten Barlas, “Hangi bölgeleri özel, bu bölgelere kimler dokunabilir, kimler dokunamaz, hangi kosullar altinda dokunuldugunda bir sikinti degildir, hangi kosullar altinda sikintidir? gibi basliklar altinda çok açik bir sekilde çocuga bunlarin ögretilmesi gerekir. Daha sonra ise üçüncü adimda çocuga, ‘hayir’ demeyi ögretmek gerekir. Çocuk, özel bölgelerine dokunulmamasi gereken bir olay yasadiginda bagirmayi, hayir demeyi ve sinir çekmeyi kesinlikle yapmasi, bunun utanilacak bir sey olmadigini bilmesi gerekir” dedi.
Klinik Psikolog Duygu Barlas, ‘Bizim ülkemizde amca, dayi, teyze, kadin erkek fark etmeksizin çocugun sinirlarina dalabilir, çocugun özel bölgelerine dokunabilir gibi yaygin bir anlayis hakim’ dedi ve sözlerini söyle sürdürdü:
“Bu aslinda çok yanlis bir inanis ve algilayistir. Çocugun özel bilgelerine sadece doktor, o da annenin ve babanin gözetiminde bakabilir ve hatta yas ilerledikçe karsi cins ebeveynin bile gerekmedikçe dokunmamasi, bakmamasi gerekir. Hatta bazi durumlarda yas ilerledikçe ayni cinsten ebeveynin bile sinirlara özen göstermesi gerekir. Çocuga kimlerin dokunabilecegini anlatirken akrabalari, sevdikleri degil de çok net bir sekilde kimlerin dokunabilecegi söylenmesi gerekir. Ve dokundugu anda, böyle bir sey oldugunda, ne yapmasi gerektigi kriz plani halinde anlatilmalidir. Örnegin; hayir diye bagiracaksin, hemen benim yanima kosacaksin, hemen babana söyleyeceksin, hemen bana söyleyeceksin diye çocuga madde madde ne yapmasi gerektiginin aktarilmasi gerekir.”
Çocuk çizdigi resimlerde ipucu verebiliyor
Alinabilecek tüm önlemler anlatilmasina ragmen halen cinsel istismar bulgularinin olduguna dikkat çeken Barlas, “Peki ebeveynler bunlari nasil anlayacak? Daha küçük yas grubuna baktigimiz zaman çocuklar oyun ve resim araciligiyla çok güzel ipuçlari verebiliyor. Çogu rehber ögretmen ve çogu ilkokul ögretmeni resimlerle bunu anlayip, ebeveynlere haber verebiliyor. Resmin haricinde oyun çaginda olan 3-9 yas arasi çocuklar ise oyunlar araciligiyla gösterebilir. Sadece resimle göstermek zorunda degildir. Oyun ve resmin haricinde çocukta bir takim olagan disi belirtiler de görülebiliyor” dedi.
Bu belirtilere dikkat!
Klinik Psikolog Duygu Barlas, cinsel istismara maruz kalan çocuklarda görülebilecek olagandisi belirtilerden söyle bahsetti:
“Alt islatmalarinin olmasi, tuvaletle ilgili sorunlarin olmasi, gece kabuslarinda artislarin olmasi veya yeniden baslamasi, hirçinliklarin olmasi, çok belirgin olan bir baska belirti ise; yasina uyumlu olmayan cinsel eylemlerde bulunmasi, asiri cinsellesmis davranislar göstermesidir. Bazen hiçbir bulgu bu kadar asikar bir sekilde kendini göstermeyebilir. Çocuk daha depresif, daha kaygili olarak da mesaj verebiliyor. Çocuklarin göstermesi disinda önleme asamasina baktigimizda çocuga cinsellik hakkinda bir egitim verilmesi, ne yapmasi gerektigi ile ilgili maddeler belirlenmesi ve bunlarin haricinde ebeveynler çocuklarini 2-3 günde bir gözlemlemeleri gerekir. ‘Bugün okulda kimlerle beraberdin, oyunlardan ne oynadin, bugününü paylasmak ister misin, anlatmak ister misin?’ gibi sorular sorulmalidir.”
Ebeveynlerin çocukla sohbet etmesi çok önemli
Çocukla ne kadar iç içe olunursa, ne kadar çok gözlemlenebilirse, ne kadar çok sohbet edebilirse çocugun o kadar yakinlik duyacaginin ve iç dünyasini anlatmaya çalisacaginin altini çizen Barlas, “O yüzden cinsel istismari veya diger istismarlari önleyebilecek en güzel yaklasimlardan bir tanesi ebeveynlerin çocuguyla yakin olmasi ve onunla sohbet edebilmeyi, konusmayi bilmesidir. Bunun haricinde çocukla olan bu gözlemin disinda anne ve baba dis dünyayi da gözlemlemelidir. ‘Ögretmeni nasil birisi, müdürü nasil birisi, akrabalarla olan iliskisi nedir, baska eve gittiginde nerede oynuyor, kiminle oynuyor, yasitlari var mi yoksa yasindan büyükler mi var, onu acaba gözlemleyebilecek baska yetiskin biri var mi?’ gibi tüm bu sorulari kendilerine soruyor olmalari gerekiyor” diye konustu.
Cinsel istismar en aza indirilebilir
Elbette her seyin yapilmasina karsin cinsel istismar olabilecegini söyleyen Barlas, “Ancak bütün bunlari uygularsak en aza indirmis oluruz. Öncelikle cinsellik hakkinda çok rahat konusulmali, cinsellik hakkinda egitim verilmeli, cinsellik hakkinda olumsuz bir sey yasandiginda bunu nasil bildirecegi hakkinda bilgi verilmeli, bir kriz plani yapilmali ve çocugun gittigi yerler, çocugun iç dünyasi, çocugun davranisi ebeveynler tarafindan çok iyi bir sekilde gözlenmelidir. Eger bu bes maddeye dikkat edilirse o zaman cinsel istismar riskini en aza indirmis oluruz” dedi.