IZMIR'IN YASAMINI TEHDIT EDEN EFEMÇUKURU ALTIN MADENI

Basin açiklamasinda, Efemçukur’ un temiz yüzeysel su havzasi oldugunu vurgulandi. Basin açiklamsi söyle devam etti:

"Izmir'in temiz yüzeysel su havzasi Efemçukuru yöresinde yaklasik yirmi yildan bu yana  altin ve gümüs madeni isletilmesi gündemde. Efemçukuru Altin Madenine yönelik yillardir süren arastirmalarda ve davalarda yapilan bilimsel çalismalar sonucunda, “yörenin kayaç yapisi ve isletmede yapilacak zenginlestirme islemi sonucunda maden isletmesinin agir metal kirliligi yaratacagi, böylelikle bölgenin yeralti ve yerüstü su kaynaklarini kirlenecegi, yörenin bitki ve orman örtüsünün zarar görecegi, bölgede uygulanan ekolojik tarimin sona erdirecegi, kisaca ekolojik ve toplumsal yikima yol açacagina dair raporlar düzenlendi. Bu ciddi bilimsel uyarilara ragmen çevre sagligi ve canli yasami için risk olusturan altin madeni 2011/Haziran ayindan bu yana faaliyetini sürdürüyor. 

Bu  haliyle yarattigi riskler yetmiyormus gibi altin madeninin kapasite artirimi talebi 31.12.2012 tarihli ÇED olumlu karari ile karsilandi. Kapasite artirimi projesiyle toplam cevher rezervi “2.5”milyon tondan “8.5”milyon tona, faaliyet süreci “12” yildan “17” yila, ekonomik olmayan kaya (PASA)  “660”bin tondan “3.200.000” tona ve yüzeyde kapladigi stok alani “4.74” hektardan “12.32”hektara, ortaya çikacak proses atigi(kuru atik) “2.2” milyon tondan “8” milyon tona ve yüzeyde kapladigi deponi alani “7.67” hektardan “16.18” hektara çikmasi öngörüldü. 

Kapasite artirimi ÇED olumlu belgesinin iptali için havzayi korumakla görevli Izmir Su Kanalizasyon Idaresi, EGEÇEP, Izmir Tabip Odasi, TMMOB Çevre Mühendisleri, Kimya Mühendisleri, Ziraat Mühendisleri ve Peyzaj Mimarlari Odasi ile “Efemçuru’nun Yalniz Efesi” Ahmet Karaçam ve Arif Ali Cangi tarafindan açilan davalarda çevre hukuku, idari yargilama hukuku usul ve esaslari yerle bir edildi. 

? Mahkeme tarafindan yaptirilan kesif ve uzman bilirkisiler tarafindan alinan numunelerin Izmir Yüksek Teknoloji Enstitüsünün laboratuvarlarinda yapilan analizleri sonunda  "kuru atiktan alinan örnekte bulunan sülfür ve agir metal konsantrasyonlarindan As, Cd, Cu, Pb, Mn, Ni, Se, S, Zn elementlerinin DKO seviyelerini astigi, bu elementler arasinda As, Cd, Cu ve Zn elementlerine ait degerlerin ÇED raporlari içeriginde belirtilmis seviyelerin üzerinde oldugu, özellikle Cd (1397 ppm) ve Cu (7806 ppm) metallerinin DKO degerlerinin çok üzerinde oldugu" tespit edildi ve bu bilimsel tespitler sonunda Mahkemece iptal karari verildi. Ancak karar, “Izmir Tüksek Teknoloji Enstitüsü Laboratuvarinin akredite olmadigi ve bilirkisilerin Izmir Üniversitelerinden seçildiklerinden tarafsiz olamayacaklari” sasirtici gerekçeleriyle Danistay tarafindan bozuldu. 

? Bozmadan sonra, yöreyi bilmeyen, bölgeye iliskin bilimsel çalismalari olmayan Anakara’dan seçilen bilirkisilerle turistik seyahat gibi kesif yapildi, ÇED Raporunun güzellemesini içeren rapor düzenlendi ve dava reddedildi. Danistay bu kez kesifte numune alinip analiz yapilmadigindan lehimize bozma karari verdi.  Bozmadan sonra ayni bilirkisilerle yeniden kesif yapildi ancak daha önce agir metal kirliligi  tespit edilen pasalar kesif öncesinde sirket tarafindan gizlenmisti, o yüzden pasadan Izsu’nun talep ettigi atik sudan örnek alinmasi engellendi, diger örneklerin analizleri de eksik ve yanlis degerlendirilmelerle bir kez daha maddi gerçege ve bilimsellige aykiri rapor düzenlendi ve dava reddedildi.

? Bu davanin yargilama süreçleri devam ederken, ilk iptal kararindan sonra akla, hukuka uygun olmayan 2009/7 sayili genelgeye dayanilarak, iptal edilen ÇED Raporunda tadilat yapilarak, halkin katilimi toplantisi yapilmadan, Izmir Su ve Kanalizasyon Idaresi, akademik meslek odalari ve Izmirlilerin davet edilmedigi Inceleme Degerlendirme Komisyonunun uygun bulmasiyla 17.11.2015 tarihli yeni bir ÇED olumlu karari verildi. Bu karar hakkinda da Izmir Su ve Kanalizasyon Idare (Izsu) tarafindan ayri, EGEÇEP, Izmir Tabip Odasi, Türkiye Barolar Birligi, TMMOB Odalari ile Ahmet Karaçam ayri dava açti.

? Son temyiz incelemeleri sonunda,  Danistay tarafindan 31.12.2021 tarihli ÇED olumlu karari iptali dosyasindan “ÇED olumlu kararinin, Izmir 1. Idare Mahkemesi'nin 16/04/2015 günlü, E:2013/801, K:2015/577 sayili karari dogrultusunda revize edilen ÇED Raporu üzerine 17/11/2015 günlü, 4033 sayili yeni bir ÇED Olumlu karari verilmis olmasi nedeniyle ortadan kalktigi; dolayisiyla, bakilan davanin konusunun kalmadigi”na, 17.11.2015 tarihli ÇED  olumlu kararinin iptali davalarinda da mahallinde kesif yapilmasina karar verildi.

Bu asamadan sonra yapilan yargilamada Mahkemece tüm usul kurallari, adil yargilanma yöntemleri yok sayilan bir yargilama yapildi. EGEÇEP, Meslek Odalari ile davaci yurttaslarin hukuki dinlenme haklari basta olmak üzere taraf haklari tamamiyla yok sayildi,  Izsu’nun dava dosyasindan yapilacak  kesif ve bilirkisi incelemesine kadar yargilamanin durmasina karar verildi. EGEÇEP, Meslek Odalari ve davaci yurttaslarin kesfe katilmalarina izin verilmedi ve hatta beklenilen dosyadan alinan bilirkisi raporu dahi teblig edilmeden davanin reddine karar verildi. Bu olumsuz gidisin önüne geçmek amaciyla, suyuna sahip çikan 130’un üzerinde Izmirli  Izsu’nun davasina  müdahil olmak istedi. Buna ragmen kesfe alinmadilar, usul hukuku yerle bir edilerek, müdahale konusunda hiçbir karar verilmeden davanin reddine karar verildi.

Davanin reddine karar verilen yargilamada, daha önce görüslerini açiklamis ve bu yönde rapor düzenlemis olan bilirkisilerle kesif yapildi, tarafsiz olmadiklari somut olarak ortaya konulan bilirkisilerin verdigi raporun, maddi gerçeklere, objektif bilimsellige uygun olmasi beklenemezdi. Öyle de oldu;, bilirkisi raporunda bilirkisinin görev ve yetkilerini asar sekilde “…Çamli Barajini Izmir Büyüksehir Belediyesinin yapmasi mümkün degil, kamu yatirim programina dahil olmasi halinde ancak DSI yapabilir, Izsu'nun IDK toplantisina çagrilmamasi Çevre ve Sehircilik Bakanliginin takdiridir, yasaldir…” seklinde bilirkisilerin hukuki degerlendirme yasagi ihlal edildi, “…Maden faaliyetini 2016 yilinda sonlandiracak, Çamli baraji o tarihten sonra yapilabilir…” seklinde akil verilmeye kalkisildi,  “…Agir metaller yüzeysel akislarda zaman zaman görülse de bunlar hizla oksitlenecekler, akarsu sedimanlarina tutunacaklar, baraj rezervuarina ulasmalari gecikecek…” seklinde agir metal kirliligi basite indirgendi.

Ne yazik ki Izsu’nun yaptigi hakli ve hukuksal itirazlara ragmen Mahkeme, yanli, bilimsel ve yasal olmaya rapora dayanarak davanin reddine karar verildi. Diger dosyada da davacilarin bilirkisi raporu hakkinda görüsleri bile sorulmadan ayni sekilde davanin reddine karar verildi.

Özet olarak; davacilar EGEÇEP, Meslek Odalari, yurttaslar ile müdahil olmak Isteyen Izmirliler, kesfe alinmadi, müdahale talepleri konusunda hiçbir karar verilmedi, bilirkisi raporu hakkinda görüsleri sorulmadi, adil yargilanma hakki yok sayilarak Efemçukuru Altin Madeninin 73 hektarlik isletme sahasina 512 hektar ilave eden kapasite artirimina, katlanan kirliligine yol verilmistir. Bu sekilde Izmirliler agir metal kirliligi olusabilecek suya, 100 km uzaktaki dibi delik Gördes barajinin gelmeyen suyuna, gelmeyen bu suyun bedelini ödemeye mahkûm edildi.  

Ancak bu dava burada bitmez, Izmir’in su havzasinin kirletilmesine, Izmirlilerin gelmeyen suyun parasini ödemesine sessiz kalmayacagiz, davada temyiz ve diger yasa yollarina basvuracagiz, sadece dava yoluyla degil, bilimsel ve toplumsal olarak Izmir’in yasamina sahip çikmaya devam edecegiz."