Normal sartlar altinda isverenin, isçinin is akdini feshetmesi durumunda Sosyal Güvenlik Kurumuna bildiri yapar. Bu bildirimi, isçiyi hangi gerekçe ile isten çikardigini SGK’nin hali hazirda düzenlemis oldugu kodlarindan biriyle yapmaktadir. Bu 29 numarali kod da bu kodlardan biri olup "Isverenin ahlak ve iyi niyet kurallarina aykiri davranis nedeni ile isçinin is akdinin feshi" anlamina gelmektedir. Bir isverenin, isçisini bu kod ile isten çikarabilmesi için isçinin 4857 Is Kanunu'nun ilgili bendi kapsamindaki fiillerden birini islemesi gerekmektedir.
30 Aralik 2020 tarih ve 31350 Sayili Resmî Gazete’ de yayimlanan 3343 sayili Cumhurbaskani Karari ile 4857 Sayili Is Kanunun geçici 10. maddesinde yer alan isten çikarma yasagi uzun bir süredir devam etmekte olup cumhurbaskanligi kararlari ile uzatilmaktadir. Pandemi döneminde yasanan isten çikarmalarin yasak kapsamina girmesi sebebiyle isverenler isçi çikarimlarini, yasagin bir istinasi olan kod 29 ile gerçeklestirmeye baslamistir.
Kod 29, 4857 sayili Is Kanunu'nun "ahlak ve iyi niyet kurallarina uymayan haller ve benzerleri" baslikli 25/2 maddesini kapsamaktadir. Bu maddede belirtilen fiiller dahilinde isçinin, isten ayrilis kodlarina göre 29 kodu ile çikisi yapilmaktadir. 25/2 maddesinde belirtilen fiiller:
? Is sözlesmesi yapildigi sirada bu sözlesmenin esasli noktalarindan biri için gerekli vasiflar veya sartlar kendisinde bulunmadigi halde bunlarin kendisinde bulundugunu ileri sürerek yahut gerçege uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek isçinin isvereni yaniltmasi.
? Isçinin, isveren yahut bunlarin aile üyelerinden birinin seref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranislarda bulunmasi yahut isveren hakkinda seref ve haysiyet kirici asilsiz ihbar ve isnatlarda bulunmasi.
? Isçinin isverenin baska bir isçisine cinsel tacizde bulunmasi.
? Isçinin isverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut isverenin baska isçisine satasmasi, isyerine sarhos yahut uyusturucu madde almis olarak gelmesi ya da isyerinde bu maddeleri kullanmasi.
? Isçinin, isverenin güvenini kötüye kullanmak, hirsizlik yapmak, isverenin meslek sirlarini ortaya atmak gibi dogruluk ve bagliliga uymayan davranislarda bulunmasi, isyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandirilan ve cezasi ertelenmeyen bir suç islemesi.
? Isçinin isverenden izin almaksizin veya hakli bir sebebe dayanmaksizin ardi ardina iki isgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki is günü yahut bir ayda üç isgünü isine devam etmemesi.
? Isçinin yapmakla ödevli bulundugu görevleri kendisine hatirlatildigi halde yapmamakta israr etmesi.
? Isçinin kendi istegi veya savsamasi yüzünden isin güvenligini tehlikeye düsürmesi, isyerinin mali olan veya mali olmayip da eli altinda bulunan makineleri, tesisati veya baska esya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutariyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba ugratmasi.
Isverenin, isçinin belirtilen bu fiilleri yapmasi durumunda kod 29 kapsaminda is akdini feshetme hakki bulunsa da Pandemi döneminde, ispati olmadigi halde istisnayi suiistimal edecek sekilde isten çikarmalarin yapildigi gözlemlenmektedir. Bu kod ile isten çikarilmanin birçok olumsuz sonucu bulunmaktadir. Kod 29 ile isten çikarma yapildiginda isçi, kidem tazminati ve ihbar tazminati gibi bir takim isçilik alacaklarini alamamaktadir. Isten çikartildiginda kendisine bir hak olarak verilen issizlik ödenegi de bu kod 29 ile çikarma gerçeklestiginde kendisine ödenmemektedir. Kod 29 sisteme islendigi zaman yeni is arama sürecinde olumsuz kanaat olusturmaktadir.
Sosyal Güvenlik Kurumu [SGK] 01.04.2021 tarihli ve 2021/9 sayili genelgesi ile 2013/11 sayili genelgede yer alan isten ayrilis kodlarinda degisiklik yapmistir. Genelge kapsaminda SGK, 22 Subat 2013 tarihli ve 2013/11 sayili genelgesinde yer alan isten ayrilis nedenleri tablosundaki "29: Isveren tarafindan isçinin ahlak ve iyi niyet kurallarina aykiri davranisi nedeni ile fesih" kodunu çikarmis ve düzenlemedeki kodlari eklemistir. Yani ahlak ve iyi niyet kurallarina uymayan hallerin tamami bundan böyle kod 29 içerisinde belirtilmeyecek her biri ayri bir kod ile bildirilecektir. Yaklasik 9 tane yeni kod olusturulmus olup belirtilen fiiller bu yeni kodlarla sisteme islenecektir. Her bir fesih sebebi birbirinden farkli olup ayni kodda gösterilmesi isçi açisindan oldukça olumsuzdur.
SGK’nin yakin zamanda yapmis oldugu bu düzenlemenin amaci isçiyi, Covid-19 salgininin istihdam üzerindeki yaratmis oldugu olumsuz etkilerinden korumaktir. Birbirinden farkli fesih sebeplerinin, delil olusturulmadan sadece isverenin keyfiyetinden ötürü ayni kod ile SGK’ya bildirilmesi isçiyi oldukça yiprattigindan ve SGK’nin sistemini karmasik hale getirdiginden bu düzenlemenin getirilmesi gerekmistir. Fakat, SGK’nin yeni düzenlenmesi de yeterli derecede bir çözüm degildir. Çünkü isveren açisindan bu konu ile ilgili bir yaptirim halen daha uygulanmadigi için denetim ve yaptirim yapilmadigi sürece isverenlerin kod 29 ve diger yeni kodlara sahip fiiller sebebiyle isçisini haksiz yere isten çikarmaya devam edecektir. Sadece genelge ile degil Is Kanunu’nda yapilacak degisikliklerin mevcut düzeni iyilestirebilecegi ortadadir. Isverenler ‘hakli fesih’ için öne sürdükleri iddialari ispatlamakla yükümlü olmali ve bu yükümlülügün Is Kanunu’na uygulanacak yeni düzenleme ile yerine getirilmesi saglanmalidir. Aksi halde isçi magdur olmaya devam edecektir.