Prof. Baser: "Gerçek ölüm sayisi açiklananin 4 kati”

Saglik Ekonomisi Uzmani ve MEF Üniversitesi Iktisat Bölüm Baskani Prof. Dr. Onur Baser, salgin süresince meydana gelen vefatlari analiz ettigi arastirmasinda Covid-19 kaynakli vefatlarin 4 kat fazla olabilecegi sonucuna ulasti. Baser, “Bu sekilde salginin gerçek yükünü ölçemiyoruz, kapanma olmadan da kapanan devletlerden daha iyi durumdayiz gibi bir yanilgi ortaya çikiyor. Bu da her geçen gün vefat sayilarini daha da artiriyor” dedi.  

2020 Mart basindan itibaren Türkiye’de görülen Covid-19 hastaligi ile  Saglik Bakanligi 2020 yilinda toplam 21 bin 981 ölüm açikladi. Prof. Baser, yaptigi arastirmada dogrudan ve dolayli olarak 2020 yilindaki fazladan ölüm sayilarini hesapladi. Covid-19’un saglik sistemine getirdigi yükün insan ölümlerine etkisini göstermek amaciyla yapilan çalismada, 2017-2018-2019 yillarindaki ölümlerin ortalamasi alindi. Epidemiyolojide fazla ölümlerin hesaplanmasinin siklikla kullanilan bir yöntem oldugunu ifade eden Prof. Baser, fazla ölümlerin sadece Covid-19 ile ilgili degil tüm saglik sebeplerinden dolayi ölen sayiyi kapsadigini söyledi. Baser, “Pandemi sirasinda Covid-19 sebebiyle hastanelerde yer bulamayan veya hastaneden virüs bulasir korkusuyla tedavilerini erteleyen ve kanser, kalp gibi hastaliklar sebebiyle ölen hastalarin sayilari da fazla ölümlerin içerisinde bulunuyor. Diger ülkelere baktigimizda, fazla ölümlerin üçte ikisi direkt Covid-19 ile ilgili, 3’te biri ise dolayli ölüm olarak saptaniyor” diye konustu.  

Covid-19 ölümleri 60 binin üstünde

Arastirmayi degerlendiren Prof. Dr. Onur Baser, sunlari söyledi: “Sehirlerde hesaplanan en az oran dagitildiginda, sayi 90 bin 590, en fazla orani dagitildiginda  2020 yilinda gerçeklesen fazla ölüm sayisi Türkiye genelinde 205 bin 31. Bu rakamin 3’te iki orani diger ülkelerdeki gibi Covid-19 ile ilgili oldugu düsünülürse, yaklasik 81 bin direkt Covid-19 ölümü, geri kalaninin dolayli Covid-19 ölümü oldugu söylenebilir. En düsük tahminimizi bile alsak, sayilar Covid-19 ölümlerinin 60 binin üzerinde sonuçlanacagini gösteriyor.” 

Oranlar arasinda uyusmazlik var

Rusya’nin yakin zamanda ölüm sayilarini düzelttigini ve bu yil gerçeklesen 229 bin 700 fazla ölümün yüzde 81’inin Covid-19’dan kaynaklandigini açikladigini animsatan Prof. Baser, “Türkiye’deki vaka vefat orani açiklandigi gibi yüzde 0.9 olmadigi anlasiliyor, oran yüzde 3.68 (% 2.71-% 6.1) civarinda. Gerçek ölüm sayisi açiklananin yaklasik 4 kati. Dünya genelinde Peru, Bulgaristan, Bosna Hersek, Italya ve Yunanistan düzeyinde. Dünya siralamasinda verilerini bildigimiz 170 ülkeye baktigimiz zaman, su anda en kötü 6 ile 37 sira arasinda bir yerlerdeyiz. Oysa rakamlar 170 ülke arasinda 140. sirada oldugumuzu gösteriyor. Açiklanan oranlar salginla mücadelede örnek gösterilen tam kapanmaya giden Güney Kore (%1.5), Japonya (%1.4), Yeni Zelanda (%1.2), Luxemburg (%1.1) gibi ülkelerden daha iyi. Böyle olunca biz salginin gerçek yükünü ölçemiyoruz, kapanma olmadan da kapanan devletlerden daha iyi durumdayiz gibi bir yanilgi ortaya çikiyor. Bu da her geçen gün vefat sayilarini daha da artiriyor. Türkiye olarak vaka sayimizi düzelttik ancak dünya listelerine baktigimizda oranlar arasinda uyusmazlik Türkiye’de göze çarpiyor. Türk Tabipler Birligi Baskani’nin açikladigi üzere hastaneden gönderilen raporlarin il saglik merkezinde düzeltilmesi için tekrar hastaneye geri gönderilmesi veya geri gönderilecegini düsündükleri raporlarin hastanelerden il saglik merkezlerinin kabul edecegi sekilde hastanede düzenlemesi, iletisim kopukluklari, ekonominin açik tutulmasi için düsük sayi beklentileri, toplum hassasiyeti gibi konularla toplanan ve ilan edilen vefat sayilari su anda Türkiye’deki salginin ölümler üzerindeki büyüklügünü dogru yansitmiyor. Bu sayilarin yüksek olmasi üzücü bir durum, ancak salgin ile mücadelede dogru resmi görüp ona göre önlem olmak salginla mücadelenin olmazsa olmazi... 2021 yilinda asilama ile birlikte vefat serilerinde yeniden eski yillara dönecegimizi ümit ediyoruz” dedi.  

En fazla ölüm Sakarya’da, en düsük il Kocaeli

Arastirmada, Türkiye’de ölüm sayilarina ulasmak için e-devlet üzerinden 9 sehrin verilerini incelendi. 17 Mart (ilk Covid-19 vakasindan iki hafta sonra) ile 31 Aralik 2020 tarihleri  arasinda, Bursa’da 4 bin 624, Denizli’de 2 bin 245, Istanbul’da 16 bin 780, Kahramanmaras’ta 2 bin 194, Kocaeli’nde 1940, Konya’da 2 bin 329, Malatya’da 1563, Sakarya’da 3 bin 146 ve Tekirdag’da 344 fazla ölüm gerçeklesti. Nüfusun yüzde 35’ini kapsayan bu 9 sehirde, 2020 yilinda toplam 35 bin 165 fazladan ölüm gerçeklesti. Verilere göre, Türkiye’de beklenenden ‘en fazla ölüm’ün gerçeklestigi il Sakarya, en düsük il Kocaeli. Sakarya’da nüfusun 80 yas üstü orani Kocaeli’ne göre yaklasik 1,5 kat daha fazla.

Analizde, istatistikte ‘örtük sinif analizi’ denilen bir yöntemle 81 ilin ölüm oranlarini etkileyecek faktörler ile gruplara ayrildi. Sehirlerdeki yas kategorileri (50 yas alti, 50-59, 60-69, 70-79, 80+), sikisiklik düzeyi, hastane sayisi, saglik personeli sayisi, egitim düzeyi ölüm oranlarini etkileyen faktörler olarak modele girdi. En büyük etkiyi 80 yas ve üstünün orani belirledi. Bu gruplamalarda elde verileri bulunan sehirler, ayni gruptaki- yani fazla ölüm oranlari benzerlik gösterme olasiligi yüksek- ve verisi olmayan sehirlerle eslestirildi. Daha sonra fazla ölüm oranlari, gruptaki diger sehirlere nüfuslari oraninda dagitildi. Türkiye’de Covid-19’un saglik sistemine getirdigi yük sebebiyle 121 bin 854 fazla ölüm gerçeklesti. 

17 Mart-31 Aralik Toplam Vefat Sayisi

Iller                               2017    2018    2019    2020  Fazla Ölüm

Istanbul                     57,331    57,973    57,642   74,429   16780

Kahramanmaras      4,106     4,405   4,355 6,483 2194

Konya                     4,089  4,106 4,087 6,423 2329

Bursa                   12,525 12,046 11,934 16,792 4624

Kocaeli                    6,291  6,686 6,985 8,594 1940

Sakarya                   2,293 3,733 5,298 6,921 3146

Denizli              5,288 5,193 5,373 7,530 2245

Malatya          2,615 2,575 2,557 4,145 1563

Tekirdag*        376 1026 1,160 1,437 344

Toplam                                               35,165

*Tekirdag'da Belediye’nin girdigi veriler sebebiyle son iki yilin ortalamasindaki fark alinmistir. 

Sayi olarak beklenenden fazla ölümlerin gerçeklestigi ilk 10 ilimiz:

 Iller Fazla Ölümler

Istanbul                   16780

Ankara                         8499

Izmir                         7714

Bursa                         4624

Antalya                        3747

Sakarya                  3146

Mersin                       2802

Balikesir                      2679

Manisa                      2552

 Aydin                      2398

Sayi olarak beklenenden az ölümlerin gerçeklestigi son 10 ilimiz:

  Iller Fazla Ölümler

Bitlis                 356

Gümüshane 355

Siirt                         338

Hakkâri                 292

Ardahan        216

Igdir               201

Tunceli               193

Bayburt         185

Osmaniye       81

izmirbasingrubu