SAGLIKLI YASLANMA IÇIN SAGLIKLI TOPLUM

Dünya Yaslilar Günü dolayisiyla açiklama yapan Ege Üniversitesi Tip Fakültesi Iç Hastaliklari Anabilim Dali Geriatri Bilim Dali Baskani Prof. Dr. Zeliha Fulden Saraç ve Uzm. Dr. Fatma Özge Kayhan Koçak, haysiyetli yaslanma ve Ege Üniversitesi Tip Fakültesi Geriatri Bilim Dali akademisyenleri öncülügünde yürütülen bilimsel çalismalarla ilgili önemli bilgiler verdi.Prof. Dr. Zeliha Fulden Saraç, “Beklenen yasam süresinin artmasiyla birlikte tüm dünyada yasli nüfusu artmistir ve artmaya devam etmektedir. Nüfusun yaslanmasi, dünya genelinde yeni bir sosyal, politik ve ekonomik talebi yerine getirme egilimi yaratmaktadir.

2002 yilinda 2. Dünya Yaslilar Asamblesi için toplanan Birlesmis Milletler Genel Kurulunun belirttigi gibi; kaliteli yaslanma ‘Her yerde insanlarin güvenli ve saygin sekilde yaslanmalarinin ve toplumlarinda bütün haklara sahip birer vatandas olarak yasamaya devam etmelerinin  garanti edilmesi’ ile saglanabilir. Günümüzde bu tanim artik yerini aktif yaslanmaya birakmistir. Haysiyetli ve aktif yaslanma adina; sosyal, egitsel, kültürel kaynaklara nüfusun her kesimi ulasabilmeli. Yasli bireylere isterse potansiyelini gelistirme firsati sunulmali, dilerse kapasite ve ilgi alanina göre is gücüne katilabilmeli. Nerede yasarsa yasasin temel hak ve özgürlüklere, yeterli bir gelire, güvenli bir çevreye sahip olmali, istedigi süre boyunca kendi ortaminda yasama ve saglik hizmetlerine rahatça yararlanma olanagi sunulmalidir. Kendi ile ilgili politikalarin saptanmasinda aktif rol alabilmeli, bu sekilde bilgi ve deneyimlerini genç kusaklara aktarabilmeli” diye konustu.

Bir toplumun medeniyet düzeyinin yasli vatandaslarina gösterilen özen ve saygi ile ölçüldügünü ifade eden Prof. Dr. Zeliha Fulden Saraç, “Saglik ve esenligi artirmaya yönelik tibbi olmayan bir yaklasima dayanan iyi yaslanma kavrami, yasam süresinin ve esenliginin arttirilmasi için temel yapi taslarindan biridir. Yaslanan bir nüfusta saglik ve sosyal destek sistemlerinin sürdürülebilir olmasi için, iyi yaslanmayi tesvik eden bireysel ve çevresel degisiklikler yapilmasi açisindan proaktif adimlar atilmalidir. Toplum tarafindan, bireyler çevrelerinin fiziksel, sosyal, ekonomik, tarihi ve kültürel baglamlarina dahil edilerek, uzun vadeli, olumlu degisim yaratan dinamik, etkilesimli bir süreç olusturulmalidir. Öncelikle insanlarin yaslanma hakkinda nasil düsündükleri ve kendi yaslanma süreçlerine nasil baktiklari konusunda olumlu bir fark yaratmak amaçlanmalidir. Iyi yaslanma, insanlarin yasamlarini saglikli, aktif ve güvenli olacak sekilde optimize eden seçimler yapmasina tesvik etmek ve yaslandikça da tatmin edici ve saglikli bir yasam sürdürebilecekleri fikrini vurgulamaktir. Bu açidan Geriatri bilim dali olarak ‘yasam boyu ögrenme’yi destekleyen olusumlar yaratmaktayiz. Yasam boyu ögrenme, yas, statü veya egitim seviyesini göz önünde bulundurmadan uygun herhangi bir ortamda, bireysel olarak ve baskalariyla birlikte, bilgi, beceri ve yetkinlik gelistirme amaciyla gerçeklestirilen bütün ögrenme sürecidir. Örnek olarak, Üçüncü Yas Üniversiteleri (U3A), yasli vatandaslarin canliliklarini korumak ve onlari topluluk yasamina katmak amaciyla, önemli konularda yeni bilgiler edinebilecekleri veya uygun bir ortamda hali hazirda sahip olduklari bilgileri paylasabilecekleri sosyokültürel merkezler olarak tanimlanabilir” diye konustu.

“Düzenli fiziksel aktivite kisiyi formda tutmaktadir”

Yaslilikta yasam kalitesini korunma yolunun düzenli fiziksel aktiviteden geçtigini söyleyen Uzm. Dr. Fatma Özge Kayhan Koçak ise “Yaslilarin bagimsizliklarini ve sagliklarini korumalarina yardimci olmak için, özellikle kronik rahatsizliklarin neden olacagi fonksiyonel düsüsleri sinirlayabilecek yasam ortami ve kisisel davranislar tesvik edilmelidir. Geriatrik popülasyonda tibbin esas hedefi; ‘yasam kalitesinin korunmasidir’. Kisinin yasi ne olursa olsun, düzenli fiziksel aktivite kisiyi formda tutmakta ve kendisini iyi hissettirmektedir. Ayrica fiziksel aktivite hem kardiyovasküler sistemi korumakta hem de kas iskelet sistemini güçlendirerek düsme riskini azaltmaktadir. Dengeli bir beslenme ile ileri yasta sik karsilasilan beslenme yetersizligine bagli olusabilecek negatif sonuçlarindan kaçinilacaktir, kas gücü de korunarak düsme riski azalacaktir. Doktor muayenesi ile eksikligi saptanmadigi sürece genellikle kisinin ihtiyaci olan tüm vitamin, mineraller dengeli ve yeterli beslenme ile karsilanabilmektedir. Bununla ilgili Ege Geriatri Bilim dali olarak halka yönelik bilgilendirme kitapçiklari olusturduk. Sanal ortamda ‘Yaslida Beslenme El Kitabi’ , ‘Yaslida Düsme Ve Düsmeyi Önleme Yollari El Kitabi’, ‘Ileri Yasta Kas Erimesi El Kitabi’na herkes ulasip okuyabilmektedir. Haysiyetli yaslanma ölçütlerinden biri de hem yasin hem hayatin getirdigi zorluk ve degisikliklerle basa çikabilme kapasitesidir. Yaslanma ile birlikte bazi sosyal roller kaybedilebilir, hastaliklarla birlikte kendi basina yasamini idame ettirebilme yetisi yitirilebilir, özerklik azalabilir. Bunlara yakin arkadas, akranlarin kaybi ve daha da önemlisi es kaybi ile birlikte sosyal izolasyon, maddi zorluklar da eklenebilir. Bu sorunlar, kisisel bir basarisizlik ya da zayiflik olarak görülmemelidir. Meditasyon yapmak ve bilinçli farkindaligi arttirmak, hayattaki degisikliklere karsi zihinsel esneklik kazandirarak stres ile basa çikmada yardimci olabilir”dedi.