Sigarada "sartlanma” bagimliligin sürmesinde etkili oluyor

Her yil 9 Subat Dünya Sigarayi Birakma Günü olarak aniliyor. Kanser basta olmak üzere birçok hastaligin en önemli sebeplerinden biri olan sigaranin zararlarinin anlatildigi bu özel günde sigara kullaniminin sona erdirilmesine iliskin çalismalarin öne çikmasi hedefleniyor.

Üsküdar Üniversitesi NPISTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Simge Alevsaçanlar Cücü, 9 Subat Dünya Sigarayi Birakma Günü çerçevesinde sigara bagimliligi hakkinda önemli degerlendirmelerde ve tavsiyelerde bulundu. 

Sartlanmalar bagimliligin sürmesine yol açiyor

Yapilan çalismalarin sigara bagimliliginda psikolojik etkenlerin de önemli rol oynadigini gösterdigine dikkat çeken Simge Alevsaçanlar Cücü, “Sigara içme beklentisi ve sartlanma sigara içme istegini tetikleyip arttirabiliyor. Sigara içen pek çok kisinin belli sartlanmalari vardir. Çay, kahve ile sigara iyi gider, yemekten sonra sigara hazmi kolaylastirir, molalarda sigara içilir, dost sohbetleri sigarasiz olmaz, alkolle birlikte sigara içilir, stresliyken sigara rahatlatir gibi pek çok sartlanma kisilerin sigara ile eslestirdikleri durumlar içine girdiklerinde otomatik olarak sigara istegini tetikliyor. Aslinda kisinin o an nikotin ihtiyaci yoksa ya da sigara içme arzusu yoksa bile kisi sartlandigi durumlara maruz kaldiginda bu istek canlanabiliyor ve kisi bir sigara yakabiliyor. Böylece sartlanmalar psikolojik etkenler olarak bagimliligin sürmesine katki sagliyor” uyarisinda bulundu.

Ruh hali sigara bagimliliginda önemli pay sahibi

Sigara içme beklentisinin de sigara istegini tetikledigini ifade eden Simge Alevsaçanlar Cücü, sunlari söyledi:

“Örnegin uzun bir uçak, otobüs yolculugunda ya da oruç tutarken hiç sigara içmeden durmak siradan bir günde hiç sigara içmeden durmaya göre daha kolay olarak algilaniyor. Sigara içmenin yasak oldugu veya sigara içme beklentisinin olmadigi bir ortamda sigara kisinin aklina daha az geldigi için daha az istek yasaniyor. Sigara içilebilen bir ortamda kisi daha fazla sigara içme arzusu yasiyor ve kullaniyor. Bu durum da sigara bagimliligini etkileyen ve sürmesini destekleyen psikolojik faktörlerden biridir. Pek çok ruh hali de sigara bagimliliginda psikolojik faktörler olarak sürdürücü bir rol oynuyor. Kisiler üzgünken, gerginken, stresliyken, kaygiliyken ya da mutluyken, keyifliyken, coskuluyken sigara içiyor ve her duyguyu sigara ile ödüllendiriyor.”

Ilk denemeler merak ve özenti ile oluyor

Kisilerin sigara içmeye çogunlukla erken yaslarda basladiklarina dikkat çeken Alevsaçanlar Cücü, “Çevrelerinde sigara içenleri görmeleri, sigara içmeyi büyümek ve olgunlasmak ile bir tutmalarini sagliyor. Böylece arkadas ortamlarinda merak ve büyümeye özenti ile ilk denemelerini yapiyorlar. Ayrica hem ergenlik hem yetiskinlikte, sigara stresi azaltir, sigara rahatlatir gibi sigaraya atfedilen olumlu özelliklerin de sigaraya baslamada etkisi oluyor” diye konustu.

Sigara bagimliligi biyopsikososyal beyin hastaligidir

Sigara bagimliliginin psikososyal faktörler ile baslayan ve nikotinin etkisi ile birlikte zamanla fizyolojik bir bagimliliga dönüsen biyopsikososyal bir beyin hastaligi oldugunu ifade eden Simge Alevsaçanlar Cücü, “Tütünün sigara seklindeki kullanimi kiside zamanla hem fizyolojik hem de psikolojik bagimliliga yol açiyor. Kisi sigara vasitasi ile nikotin almaya ihtiyaç duyuyor ve sigara içilmediginde irritabilite, depresif ruh hali, sinirlilik, konsantre olmada zorluk, istah artmasi, keyifsizlik ve sigara içme arzusu gibi yoksunluk belirtileri görülüyor” dedi.

Nikotin, 10-20 saniyede beyne iletiliyor

“Ödüllendirici mekanizmalar, sigara bagimliliginin olusmasinda ve yoksunluk belirtileri ise sigara bagimliliginin sürmesinde önemli rol oynuyor” diyen Simge Alevsaçanlar Cücü, “Sigaranin içinde bulunan nikotin, sigara dumaninin çekilmesi ile birlikte akcigerlerde emiliyor ve ardindan kan yoluyla beyne iletimi saglaniyor. Tüm bu iletim 10-20 saniye gibi bir sürede gerçeklesiyor. Beyne ulasan nikotin beyinde farkli bölgelere etki ediyor, böylece dikkat ve konsantrasyon artiyor ve kaygi azaliyor” diye konustu.

Kaygi ve korkular sigarayi birakmaya engel oluyor

Günümüzde sigara kullanimini azaltmak adina alinan ve oldukça etkili olan pek çok önlem oldugunu fakat önlemlere ragmen sigara bagimliliginin tüm dünyada yayilmaya devam ettigini belirten Simge Alevsaçanlar Cücü, sözlerini söyle tamamladi:

“Sigara içen kisiler sigaradan keyif aldiklarini, stresi azalttigini, rahatlattigini, can sikintisini geçirdigini ifade ediyorlar ve bu sebepleri sigara içmeye devam etme nedeni olarak gösteriyorlar.  Sigarayi birakabilmek için öncelikle sigara içimine sebep olan etmenleri ortadan kaldirmak, sigaraya atfedilen anlamlari yeniden degerlendirmek ve degistirmek gerekiyor. Kisiyi sigarayi birakmaktan alikoyan en önemli faktör kaygi ve korkudur. Kisi sigarasiz bir hayati nasil sürdürebilecegine dair endise yasar, sosyal ortamlarda, dost sohbetlerinde sigara olmadan keyif alamayacagini düsünür. Sigarayi birakmayi zorlastiran önemli faktörlerden biri de sigara birakma motivasyonunun yani içsel gücün zaman zaman degisim göstermesi ve azalmasidir. Insanlar motivasyonlari azaldiginda, zorlandiklarinda sigaraya tekrar baslarlar. Sigarayi birakma sürecinde de zaman zaman motivasyonumuz, içsel gücümüz azalir. Böyle zamanlarda sigarayi neden birakmaya karar verdigimizi, buna neden ihtiyaç duydugumuzu, sürecin zaman zaman zorlayici olacagini, bu zorlugun geçici oldugunu hatirlamali, çabamizi takdir etmeli ve yola devam etmeliyiz.”