Bugün, 2 Nisan 2025 Çarşamba
Koronavirüs pandemisi ile birlikte hayatimiza giren dijital platformlar, egitimden is dünyasina kadar pek çok alanda kullaniliyor. Uzmanlar, kullanim kolayligi sunan programlarin “ekstra zihinsel çaba” gerektirmesi nedeniyle zihinsel ve bilissel yorgunluga neden olduguna dikkat çekiyor. Bu yorgunlukla basa çikmak için bireylerin mutlaka kendilerine vakit ayirmalari ve gerçek etkilesime girmeleri tavsiye ediliyor.
Üsküdar Üniversitesi Iletisim Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, sosyal aglarda yeni trend toplantilar ve uygulamalarin neden oldugu yorgunluklara dikkat çekti, bu yorgunluklarla basa çikmak için tavsiyelerde bulundu.
Negatif ve pozitif etkileri var
Covid-19 pandemisi ortaya çiktigindan beri dijital platformlarin gerek seyahat engelleri yüzünden gerekse de egitim sebepleri için daha fazla kullanilir oldugunu belirten Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, “Zoom gibi uygulamalar video arama ve sohbet platformu olarak kullanicilarina evlerinin konforundan çikmadan sohbet etme imkâni sunuyor fakat öte yandan dijital platformlari kullanmanin pozitif ve negatif etkileri bulunuyor. Tek bir baglantiyla uygulamaya rahat erisim saglayan bu programlar, oldukça basit bir uygulama ancak diger taraftan bakildiginda insan iletisimine negatif yönde etki ediyor. Çünkü bazen yüzler gizlenmis oluyor ve sadece sesleri duyabiliyoruz” dedi.
Ögretmenler ve ögrenciler Zoom yorgunluguyla karsilasti
Bu programin neden oldugu yorgunlugun, gün boyunca çok sayida canli video derse katilmaktan kaynakli hissedilen bir durum olarak ortaya çiktigini söyleyen Ünal, “Zoom yorgunlugunun olusumunda uzun süre ayni ortamda oturmak ve uzun süreli hareketsiz kalma kaynakli fiziksel yorgunluk baslica nedenler olarak görülebiliyor. Fiziksel yorgunluk boyun ve omuz sertligi, göz yorgunlugu, bacak ve bas agrilari seklinde kendini gösteriyor. Öte yandan canli etkinliklerin sayisi ve süresine paralel olarak dinlemek, izlemek, not almak bunlari zihinsel olarak islemenin getirdigi bilissel yük kaynakli zihinsel yorgunluk da göz ardi edilmemelidir. Bu yorgunluk biçimi ögretmen ve ögrencilerin basa çikmak durumunda olduklari yeni bir gerçeklik olarak kendini göstermeye basladi. Ayrica nöro-anatomik açidan da dikkat dagitici bir sistem oldugunu söyleyebiliriz çünkü dopaminerjik sistemimizi etkiliyor” ifadelerini kullandi.
Ekstra zihinsel çaba da gerektiriyor
Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, ‘Görüntülü etkilesimlerde yüz ifadeleri, sesin tonu ve perdesi ve vücut dili gibi sözlü olmayan ipuçlarini ve bunlarin beraberindeki duygulari dogal etkilesimde oldugu gibi ekrandan almak mümkün görünmüyor’ dedi ve sözlerine söyle devam etti:
“Bu nedenle konusulanlari sözel olamayan ipuçlari olmadan islemek için daha çok çaba harcamak, bunlara daha fazla dikkat etmek çok fazla enerji gerektiriyor. Yüz ifadeleri ve jestler net olarak görülemediginde, konusulan kelimelere daha güçlü bir bagimlilik ve dikkat yorucu oluyor. Bunun yani sira internet baglantisi ne kadar iyi olursa olsun görüntü ve sesin 1-2 saniye gecikmeli gelmesi de izlenenlerin islenmesi için gerekli bilissel çabayi artiriyor. Ayrica bu gecikmeler yanlis ya da eksik empati kurmaya neden olabilmektedir. Bütün bunlarin ekstra zihinsel çaba anlamina geldigini söyleyebiliriz. Bu çaba ekran yorgunlugunun önemli ölçüde zihinsel yorgunlukla ilgili oldugunu gösteriyor. Söz konusu çevrimiçi toplanti yorgunlugu sadece Zoom ile sinirli degil, birçok baska uygulamayi-Google Hangouts, Skype, FaceTime ve benzeri uygulamalari da kapsiyor.”
Kisileri sohbete odaklanmaya zorluyor
“Zoom yorgunlugunun tanimi ise yorgunluk, kaygi ve tükenmislik gibi duygularin bir sanal platformun iletisim için asiri kullanimindan sonra ortaya çikmasi olarak açiklanabilir” diyen Dr. Ögretim Üyesi Ünal, “Kisileri sohbete asiri odaklanmaya zorlayan bir deneyim oldugu için son zamanlarda asiri merak edilen bir konu haline gelen zoom yorgunlugu, gündemi kaçirmamak için kameraya bakma davranisinda bir süre sonra zorlanmalar yaratiyor. Nasil ki günlük yasamda sürekli birinin yüzüne bakilmasi hem kisiyi hem de karsisindakini rahatsiz etmekte ve yorgunluk vermekteyse zoom için de durum böyledir” dedi.
Yüzyüze iletisim daha fazla ödül anlamina geliyor
Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, ‘En temel açidan bakildiginda video konusmalarinda daha fazla konsantre olmamiz gerekiyor’ dedi ve sözlerini söyle sürdürdü:
“Çünkü sözlü olmayan isaretleri anlamak, ses tonuna göre ve vücut diline göre karsimizdakinin ne demeye çalistigini anlamlandirmak kolay degil. Ayrica ruhen oradayiz ama bedenen degiliz. Bunun yarattigi uyumsuzluk durumu karisik duygulara ve yorgunluga sebebiyet veriyor. Öncelikle, zihinsel yorgunluk kavramina deginmek gerekir. Zihinsel yorgunlugun temel psikolojik altyapisinda ödül-maliyet analizi vardir, beynimizde bilinçaltinda gerçeklestirdigimiz bu analize göre her davranisimizi bu sekilde analiz ederiz. Ödül ve yorgunluk arasindaki baglanti da burada devreye giriyor. Dopaminerjik sistemimizdeki aktivasyon ödülle baglantilidir ve bizim sübjektif olarak uyarilmamizi, enerji artisini ve motivasyonumuzu güdüler. Bu da yorgunlugun tam tersidir. Bu noktada, yeterli ödül olmamasinin Zoom yorgunluguna iten bir psikolojik altyapi olup olmadigi tartisilabilir. Yapilan arastirmalara göre yüz yüze etkilesimler video bazli etkilesimlere kiyasla beynimizdeki ödül alanlarinin daha fazla aktive olmasina sebep olmaktadir. Dolayisiyla daha fazla yüz yüze iletisim daha fazla ödül anlamina gelmekte bu da sübjektif uyarilmaya kiyasla yorgunlugu azaltmaktadir.”
Yorgunluk, kaygi ve odak yoksunluguna yol açiyor
Zoom yorgunluguna sadece psikolojik açidan degil, fiziksel ve zihinsel açidan da yaklasilmasi gerektiginin altini çizen Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, “Çünkü bu yorgunluk hem zihinsel hem psikolojik hem de fiziksel bir yorgunluktur ve tedavi plani da bunlari gözden geçirerek yapilmalidir. Son zamanlarda çalisilan bir alan haline gelmeye baslayan zoom yorgunlugunun semptomlari; fiziksel yorgunluk, kaygi, odak yoksunlugu, bilgi saklamada eksiklik, ev içi ajitasyon, aile üyeleri ile çatisma, genel üretkenlik kaybi, tüm teknolojiye karsi genel korku ve üzüntü hissi olarak açiklaniyor” dedi.
Zoom yorgunluguna karsi neler yapilabilir?
Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, Zoom yorgunlugu karsisinda yapilabilecekleri söyle siraladi:
• Zoom’dan çikman gerektiginde baglantiyi kes.
• Sanal bulusmalar arasinda kendine zaman ayir. O sirada yapmak istedigin seyleri yap. Arkadasinla bulus, disari çik ve hava al. Gerçek bir etkilesime gir veya kendinle vakit geçir.
• Farkindaligi deneyimle. Yoga ya da meditasyon yap.
• Kendine karsi ve çevrene karsi sefkatli ol. Zor bir dönemden geçtigimizin ancak bunun sona ereceginin bilincinde ol.
• Günlük rutinler belirle ve bunlara sadik kal.
• Öncelikle her zaman görüntülü görüsme yapmamiz gerekmiyor. Görüntülü görüsmeye ihtiyaç duyulup duyulmadigi ya da katilimcilarin kameralarini açmalarinin gerekip gerekmedigi noktasinda iyi analizler yapilabilir. Eger analiz size görüntü paylasiminin gerekmedigini söylüyor ise telefondan görüsmeyi teklif edebilirsiniz.
• Toplantidan önce toplantiyla ilgili notlarin paylasilmis olmasi görüntülü görüsme gerçeklesecegi zaman toplantiya dair hazirligin tamamlanmis olmasina yani odaklanmis bir sekilde baslamasini saglayabilir.
• Telefonunuzu sessize almak, mail bildirimlerinizi kapatmak gibi önlemler görüsme esnasinda odaklanmanizi saglayabilir.
Zoom yorgunlugu disinda akademideki ögrencileri zorlayan bir baska konunun da ‘Zoom Bombalamasi’ olduguna dikkat çeken Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, “Zoom bombalamasi video görüsme sirasinda uygunsuz, pornografik ve irkçi fotograflarin görüsmeyi bölmesi olarak tanimlanabilir. Amerikan federal sorusturma bürosu bu konuda okullari, kurumlari ve toplumu uyardi fakat henüz kalici bir çözüm bulunamadi. Zoom bombalamasi ciddi bir siber güvenlik sorunudur ve ayni zamanda psikolojik sonuçlar dogurabilir. Konsantrasyon kaybi, ruh hali bozulmasi ve benzeri sorunlar dogurabilir” diye konustu.
Bekleme odasini ve giris sifresini zorunlu kilin
Dijital bir savas devrinin basladigina isaret eden Dr. Ögretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, rahatsiz edici eylemlere karsi korunma önerilerini söyle siraladi:
• Bekleme odalari ve giris sifresi zorunlu kilinmali,
• Giriste katilimcilar sessize alinmali,
• Ses düzeyi ev sahibi tarafindan ayarlanmali,
• Sorular sohbet kanali yoluyla mesajla alinabilir,
• Sadece soru-cevap kisminda sesin açilmasi tercih edilmeli.
18 ° / 10.9 °
17.7 ° / 10.4 °
18.5 ° / 10.8 °
